Piet Kramer: 'Op mijn vaders sterfbed ging het nog over het kamp'

WERKENDAM • Kunstenaar Richard van der Koppel uit Genderen maakte het ontwerp voor het monument voor de Merwedegijzelaars. Het krijgt straks een plekje op de Sasdijk en vormt zo een herinnering aan de honderden mannen, die in het voorjaar van 1944 werden afgevoerd naar Kamp Amersfoort.

Piet Kramer is samen met zijn zus Riet Berendsen uit Oosterhout intensief betrokken bij het herinneringsmonument. Vader Ko was één van de Merwedegijzelaars.

"Ik ben zo dankbaar dat we dit mogen doen voor al die Merwedegijzelaars. We hebben al een bezoek gebracht aan de werkplaats van Richard van der Koppel om het beeld te bekijken. Ik was in tranen. Ook de uitleg bij het beeld, dat raakte me echt", zo vertelt Piet. Als hij het bezoek aan de werkplaats van de kunstenaar in zijn herinnering terughaalt, is hij opnieuw geroerd.

Vergeldingsmaatregel
Zijn vader Ko werd op 16 mei 1944 met nog zo'n 600 mannen opgepakt in Hardinxveld. Daar werkte hij op een scheepswerf. Maar ook in Werkendam, de Biesbosch en in Sliedrecht zijn die zestiende mei mannen opgepakt. Het gevangen nemen was een vergeldingsmaatregel van de Duitsers vanwege het doodschieten van twee landwachten door het verzet in de Alblasserwaard.

De gevangenen worden weggevoerd naar Kamp Amersfoort en velen van hen vervolgens in kampen in Duitsland tewerkgesteld. Velen komen om door honger of oorlogsgeweld. De mannen die wel terugkeren kampen vaak hun leven lang met lichamelijke en psychische klachten door de wreedheid van het Duitse regime.

Uitnodigingen
"Mijn vader kreeg al heel lang uitnodigingen voor herdenkingen in Kamp Amersfoort, maar scheurde die altijd kapot, omdat hij niet aan die tijd herinnerd wilde worden. Totdat mijn moeder een keer de brievenbus leegde en ze de uitnodiging zag. Toen ben ik met mijn ouders en Dicky, mijn vrouw, meegegaan naar Kamp Amersfoort. Daar zag hij vele lotgenoten en begon hij te praten over zijn verblijf in het kamp. Iedereen daar van zijn leeftijd had ook de oorlog meegemaakt. Thuis had hij daar nog nooit over gesproken. Hoe hij vertelde over de beul Kotella, dat was echt een hond. Over hoe ze in de rozentuin op appel moesten staan en hij na uren onderuit zakte en na een emmer water weer gedwongen werd op te staan. Echt, die rozentuin deed hem het meeste. Al die verhalen vertelde hij aan ons, maar ook aan zijn kleinkinderen. Later hebben we nog een keer een rondleiding gehad op Kamp Amersfoort samen met de familie, dat was mooi om mee te maken". Ko Kramer verblijft bijna twee maanden in Kamp Amersfoort en wordt dan onverwacht vrijgelaten. "De directeur van de scheepswerf waar mijn vader werkte had ook een zoon die in het kamp zat. Hij heeft gezorgd dat ze vrij kwamen, omdat hij de Duitsers liet weten dat hij zijn personeel niet kon missen."

Door het bezoek aan Kamp Amersfoort komt de familie Kramer ook in contact met Anja van der Starre, die zich al jarenlang inzet voor erkenning van het leed van de Merwedegijzelaars. Zij zette een website op met de namen van al die honderden mannen die werden weggevoerd.

"Anja vocht voor erkenning van het leed. Ze is ook nog bij mijn vader geweest. Mijn vader is alweer tien jaar geleden overleden, maar zelfs op zijn sterfbed had hij het nog over het kamp."

4 meicomité
Nog maar twee of drie jaar geleden werd Piet Kramer benaderd door het 4 meicomité met de vraag of hij namens de Merwedegijzelaars een krans wilde legde bij het monument van de crossers. "Anja van der Starre had verteld dat ze dat in Hardinxveld en Sliedrecht al langer bloemen legden voor de Merwedegijzelaars. Het zou mooi zijn als we dat ook in Werkendam zouden doen. Ik doe dat samen met mijn zus Riet. Dit jaar zouden we ook in de kerk spreken op 4 mei."

Bij de laatste herdenking in Kamp Amersfoort in het voorjaar van 2019 waren ook de burgemeesters van de gemeenten Sliedrecht, Hardinxveld en Werkendam aanwezig. Daar werd samen met Anja van der Starre het idee geboren om een monument op te richten voor de Merwedegijzelaars, ter herinnering aan het leed van al die honderden mannen. Het monument zou in de drie plaatsen een plek krijgen.

"Speciaal voor het monument werd een commissie opgericht die kunstenaars heeft uitgenodigd voor het ontwerpen van een monument. Van de veertien kunstenaars mochten drie kunstenaars hun model demonstreren en daar is dat van Richard van der Koppel uitgekozen. Door zijn uitleg over hoe hij zich had ingeleefd in de slachtoffers zaten we echt met tranen in onze ogen. Het raakte ons gelijk. Ik krijg weer kippenvel als ik erover spreek."

Hannie Visser-Kieboom