Dit is waarom goed schrijfonderwijs zo belangrijk is (ook al is het vaak een ondergeschoven kindje)

SLEEUWIJK • Schrijven helpt bij het ontwikkelen van de cognitieve vaardigheden. Maar het is ook vaak een ondergeschoven kindje, zo ervaren ze op basisschool de Morgenster in Sleeuwijk. Ze blijven daarom hameren op het belang van goed schrijfonderwijs en 23 januari, de Internationale Dag van het Handschrift, is een mooi moment om hierbij stil te staan. 

“Juist met de toegenomen digitalisering, is de ontwikkeling van een goed handschrift nog belangrijker geworden”, vertelt Esther Heijstek. Ze staat voor groep 3B op de Sleeuwijkse basisschool. 

Het helpt ook bij rekenen en taal
“Dat begint al in de kleutergroep”, vult Simone Schouten, groepsleerkracht van groep 2A aan.

“Tijdens de kinderjaren worden er miljarden verbindingen gelegd in de hersenen. Schrijven, en dan met name het verbonden schrift, stimuleert die verbindingen. Hoe meer verbindingen, hoe makkelijker je vervolgens kunt leren. Je ontwikkelt dus niet alleen een handschrift om goed te kunnen schrijven, maar het helpt je ook bij vakken als rekenen en taal.”

Geen blokschrift
De leerkrachten benadrukken dat ze op deze school wel bewust voor het verbonden schrift kiezen. “Er zijn ook scholen die lesgeven in het blokschrift, maar wij kiezen ervoor om aan elkaar te schrijven. Door het doorschrijven maak je een ritmische beweging”, legt Heleen van den Hout uit. Sinds haar pensioen valt ze nog geregeld in op de Morgenster.

“Kinderen met dyslexie maken bovendien minder omkeringen. Als je een blokletter schrijft, moet je nadenken of het buikje aan de linker- of rechterkant zit. De vloeiende lijn van de schrijfletter zorgt ervoor dat je hier minder over hoeft na te denken. De kans dat je de letter spiegelt, wordt kleiner.”

Sneeuwengelen op het schoolplein
De basis van het schrijven van de sierlijke schrijfletters ligt dus in de kleutergroepen. En dan gaat het echt niet alleen om het fabriceren van letters. Simone laat een foto zien van kinderen die op het schoolplein sneeuwengelen maken. 

“Kinderen hebben op deze leeftijd nog geen definitieve voorkeurshand ontwikkeld. Ze zijn nog tweehandig. Om ze te laten ontdekken wat hun voorkeurshand is, laten we ze zoveel mogelijk met twee handen doen. Sneeuwengelen maken is daar een mooi voorbeeld van”, legt ze uit. 

“Het spelen op de grond zorgt er ook voor dat kinderen leren aarden. We laten ze hun lichaam ontdekken en ze de grond onder hun voeten voelen. De voeten op de grond of een plankje houden is ook belangrijk tijdens het schrijven. Als de kinderen zelf zweven, zie je ook dat de letters boven de lijntjes gaan zweven.”

Schrijven in scheerschuim
“Je begint eerst met grote bewegingen”, vertelt Esther terwijl ze met haar armen zwemmende bewegingen maakt.

“Van de grove bewegingen werk je naar de fijne motoriek toe, om zo in groep 3 een goede overgang te maken. We oefenen met verschillende materialen om te schrijven. Zo tekenen en schrijven de kinderen in scheerschuim en in het zand en laten we ze ook met stoepkrijt schrijven. Elk materiaal heeft een andere weerstand. Dat is goed voor de spieren.” 

Met spel werken aan spieren
Ook met spel wordt gewerkt aan die spieren. “Klei is bijvoorbeeld ook heel belangrijk om de spieren te versterken. En als we met de kralenplanken aan de slag gaan, dan motiveren we de kinderen om de kralen er met twee handen tegelijk op te leggen. Vandaag hebben we muizentrappetjes gevouwen. Juist door te spelen en te knutselen leggen we de basis voor de fijne motoriek. Dan hebben we nog geen letter geschreven”, lacht Simone.

Door te schrijven, werken kinderen ook aan het ruimtelijk inzicht. “Als kinderen in schriftjes schrijven, leren ze om tussen de lijntjes te schrijven. Ze krijgen te maken met vlakverdeling, ruimtelijk inzicht, sommen opschrijven in hokjes, leren dat ze linksbovenin moeten beginnen en waar de kantlijn is. Dat kun je alleen leren door met de hand te schrijven. Digitaal mis je dit”, verduidelijkt Heleen.

Ondergeschoven kindje
Alle drie de juffen zijn het erover eens dat schrijfonderwijs door de opkomst van de digitale wereld een ondergeschoven kindje is geworden.

“Daarom willen we juist ook dat kinderen rekensommen in een schriftje blijven maken. Ook in de bovenbouw. We weten dat scores bij het digitaal rekenen en spellen naar beneden kunnen gaan wanneer het leerlingwerk digitaal verwerkt wordt. Daarom vinden wij het belangrijk om op papier te blijven werken”, legt Esther uit.

Lege inktpatronen zijn verleden tijd
Lege inktpatronen en vlekken op de handen zullen de kinderen tegenwoordig niet zo snel meer hebben. “Vroeger leerden de kinderen vanaf groep 4 om met een vulpen te schrijven, maar dat is niet meer zo. Wel laten we ze kennismaken met verschillende schrijfmaterialen.”

“We starten in groep 3 met de driekantige potloden, maar in de bovenbouwgroepen is er ruimte voor eigen keuze van schrijfmateriaal. Tot en met groep 4 zijn we eigenlijk iedere dag wel met schrijfonderwijs bezig. Daarna is het niet meer dagelijks, maar het blijft wel een doorgaande lijn. Vanaf de binnenkomst in de kleuterklas tot de uitstroom in groep 8: het ontwikkelen van het handschrift blijft een belangrijk punt van aandacht.”