75 jaar Vrijheid in Ameide: 'Het werd een trieste Dolle Dinsdag'

AMEIDE • Met gemengde gevoelens kijkt ook de Historische Vereniging van Ameide-Tienhoven terug op 75 jaar bevrijding. In de oorlogsjaren stierven achttien dorpsgenoten, waaronder dokter Van Putte. Amper 30 jaar en vader van drie heel jonge kinderen overleed hij in het heetst van de strijd op 5 september 1944.

Bram Provoost knikt. “Van Putte was een, als we de verhalen mogen geloven, geliefde dokter. Geboren in Zonnemaire op Schouwen-Duiveland, streek de Zeeuw op relatief jonge leeftijd in 1939 in Ameide neer. In die jaren kon je na het succesvol afronden van de studie Geneeskunde direct aan de slag als huisarts. De pas 25-jarige dokter hield van aanpakken. Zo was hij een van de oprichters van de plaatselijke EHBO-afdeling en adviseur bij de oprichting van de verschillende lokale verzekeringen.”

Provoost (75) lacht. “Iedere geloofsrichting had toentertijd een eigen kerk, maar ook een bakker en dus ook verzekering. De sociaal betrokken Van Putte wist zijn draai uitstekend te vinden. Zeker toen er kort achter elkaar drie jongens werden geboren in het gezin. Nico, Frans en Marinus. Zijn vrouw kreeg hulp van een dienstmeid en had zodoende tijd om te helpen in de bij de praktijk aan de Voorstraat gevestigde apotheek.”

Eerste hulp
Ondanks de oorlogsjaren, lachte de toekomst het gezin toe. In Ameide gebeurde er, gelukkig, niet veel. “Er was een paar Duitsers ingekwartierd, Maar we hielden onze eigen burgemeester Luijendijk, die ook nog kon terugvallen op de wel afgezette wethouders. Af en toe stortte er een gevechtsvliegtuig neer en verleende Van Putte eerste hulp.”

Hoe anders verliep het op dinsdag 5 september. Net als iedereen was ook Van Putte hoopvol en leek het einde van de bezetting nabij. “Het duurde lang voordat Normandië was veroverd, maar toen dat eenmaal was gebeurd ging het snel. De geallieerden denderden door. Op 3 september werd Brussel bevrijd en een dag later Antwerpen. Op Radio Oranje werd voorspeld dat op 5 september Breda aan de beurt zou zijn. In de lucht waren er al vele vliegtuigen te zien, die de Duitsers bestookten met bommen.”

Hongerwinter
Ook in de Alblasserwaard. Maar de vrolijk begonnen Dolle Dinsdag, waarop iedereen uitkeek naar de bevrijding, verliep desastreus. “De aanvoer vanuit Noord-Frankrijk werd een probleem. Zeker in die tijd was 700 kilometer een grote afstand en uiteindelijk moest een groot deel van Nederland nog meer dan een halfjaar wachten. Een vreselijke Hongerwinter volgde. Dokter Van Putte heeft die niet mee mogen maken…”

Hoofdredacteur Provoost bladert door een paar boeken en leest voor uit het verenigingsblad. “De geallieerden bombardeerden alles wat bewoog. Treinen en ook door de Duitsers in gebruik genomen boten. Op de Lek voer De Prins Hendrik, die een verbinding onderhield tussen Rotterdam en het Ruhrgebied. Het schip vervoerde onder andere steenkool. De raderboot werd rond de klok van drie uur ’s middags aangevallen door elf jagers. Er vielen enkele gewonden en de hulp van dokter Van Putte werd ingeroepen. Hij had geen dienst, maar met een aantal EHBO-ers ging de jonge arts op pad richting Lexmond waar de boot stuurloos lag te dobberen. Terwijl hij aan het verbinden was, kwamen de jagers terug. Er sprongen mensen in paniek van boord, Van Putte niet. Hij werd geraakt. Met een kogel in zijn borst, stierf hij korte tijd later.”

Willem de Bie
In Ameide heerste diepe verslagenheid. Ook omdat later op die middag dorpsgenoot Willem de Bie, werkzaam als conducteur op een boot van de Reederij op de Lek, werd getroffen door rondvliegende kogels na de zoveelste aanval.

Onder grote belangstelling, waaronder vertegenwoordigers van het Groene Kruis waar Van Putte voorzitter van was, werd hij op 8 september begraven. Het gezin vertrok vrij kort na de begrafenis en dokter Jesse volgde hem op.

Pas na de oorlog heeft de bevolking van Ameide en Tienhoven een gedenkteken op het graf van de dokter kunnen plaatsen. ‘In dankbare herinnering en nagedachtenis aan Dr. J.W. van Putte bij het vervullen van zijn plicht gaf hij zijn leven om dat van anderen te redden.’ De weer geïnstalleerde gemeenteraad van Ameide veranderde de Achterweg in de J.W. van Puttestraat, waar op de begraafplaats Van Putte ook zijn laatste rustplaats heeft gekregen.

Meer herinneringen
Maar er zijn meer herinneringen aan de dokter, die dus op 30-jarige leeftijd het leven liet. “De bank van de Prins Hendrik staat op de dijk, vlakbij zijn huis. Een paar jaar geleden kregen we de scheepsbel weer terug, die ergens in een schuur of op een zolder had gelegen. Ongetwijfeld door een Ameidenaar na het debacle van de Prins Hendrik stiekem meegenomen. Net als het vele dure servies en de kolen, die kwamen goed van pas in de koude winter van 1944/1945…”, besluit Provoost met een kleine glimlach. “Niet goed te praten, maar geen vergelijking met onze klok die de Duitsers al eerder uit de kerktoren hadden gehaald om naar Die Heimat te brengen. Op onverklaarbare wijze zonk de boot met een aantal torenklokken in het IJsselmeer en kwam de klok na de bevrijding weer terug in de toren.”

Theo Sprong