Scherpe kritiek ingenieur op onderzoek OZHZ: 'Molenwaard is zeer ernstig vervuild'

ALBLASSERWAARD • Een ingenieur chemische technologie heeft scherpe kritiek op het onlangs uitgevoerde PFOA-onderzoek van Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid. Hij brengt die naar buiten voorafgaand aan de informatieavond over PFOA, op donderdag 28 juni vanaf 20.00 uur in De Spil te Bleskensgraaf.

Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid verrichtte de afgelopen maanden een onderzoek naar de aanwezigheid van PFOA in de Alblasserwaard. PFOA is één van de zeer zorgwekkende stoffen (ZZS), uitgestoten door Chemours, het voormalige DuPont in Dordrecht.

Op grond van de uitkomsten informeren de gemeenten Molenwaard en Giessenlanden (een deel van) haar bewoners via een brief dat het in de meeste gevallen gaat om zeer lage gehalten; bewoners hoeven zich geen zorgen te maken en 'kunnen hun tuin gebruiken zoals normaal'.

Een ingenieur chemische technologie (die om hem moverende redenen anoniem wil blijven, maar wiens naam en adres bij de redactie bekend is), die het onderzoeksrapport grondig heeft bestudeerd, is het daar niet mee eens.

U deelt deze conclusie niet?

"Nee, geenszins. Molenwaard is zeer ernstig vervuild. De omvang en ernst zijn moeilijk te bevatten; in Nederland is vervuiling op deze schaal ongekend. Ik raad ten stelligste af om ook maar iets te eten uit eigen tuin. Om een indicatie te geven van de ernst: uit de gemeten PFOA-waarden, zoals die terug te zien zijn op de kaart, is af te leiden dat heel Molenwaard, maar ook Giessenlanden en ver daar buiten sterker zijn vervuild dan de wijk Baanhoek in Sliedrecht, die dichterbij de fabriek ligt. Bewoners van de wijk Baanhoek die groenten uit eigen tuin eten, blijken zorgwekkend hoge PFOA-bloedwaarden te hebben. Een bekend voorbeeld is Ted van der Vlies met een PFOA-bloedwaarde van 157,9 µg/L. De referentiewaarde is <10 µg/L. Van der Vlies heeft lymfatische leukemie en huidkanker."

Kunt u dat toelichten?

"PFOA werd in Dordrecht van 1970 tot en met 2012 gebruikt als hulpstof in het productieproces van PTFE (Teflon). PFOA kwam daarbij vrij als gas of het was opgelost in waterdamp. In beide gevallen werd de stof op verhoogde temperatuur uitgestoten via de schoorsteen en met de wind meegevoerd. Door regen of afkoeling van de damp in de omringende lucht, slaat de stof neer. Uit berekeningsmodellen blijkt dat juist in verder gelegen gebied de PFOA is neergeslagen, al naar gelang de windrichting."

U hanteert een ruim begrip met 'verder gelegen gebied'. Is de precieze vervuiling dan niet in kaart gebracht?

"Nee. Het onderzoek is tot nu toe zeer gebrekkig en volstrekt onvoldoende uitgevoerd. De belangrijkste tekortkoming is dat er totaal geen rekening is gehouden met de fysische eigenschappen van de stof PFOA met het oog op het verspreidingsgebied. Om dit toe te lichten is het belangrijk te weten dat PFOA zowel hydrofoob als lipofoob is. In normaal Nederlands: de stof hecht zich moeilijk aan andere stoffen. Denk aan de toepassing als anti-aanbaklaag in een koekenpan. Neergeslagen PFOA gedraagt zich als een soort stuifzand. Het bindt zich niet en laat zich gemakkelijk meevoeren met de wind. In het onderzoek heeft men alleen gemeten in wegbermen, zonder uitzondering op open gebied waar de wind vrij spel heeft en de PFOA dus niet blijft liggen. Op deze locaties zal de concentratie aan PFOA naar schatting meer dan een factor 4 lager uitvallen. Een expertisebureau zou dat moeten weten."

"Op één locatie heeft men verhoogde PFOA-waarden gemeten. Dit meetpunt bevindt zich aan de Polderweg West in Molenaarsgraaf. Dit is een open plek, maar tot een aantal jaar terug stond hier een houtwal. In de luwte van deze begroeiing is de PFOA blijven liggen en heeft zich daar neergezet op de bodem. Het onderzoeksbureau beschouwt deze verhoogde meetwaarde als een afwijking. Dat is het helaas niet. Juist dit punt is representatief voor een groentetuin die doorgaans in de luwte ligt van omliggende begroeiing of bebouwing. Ik verwacht dat de gemiddelde groentetuin nog hogere waarden laat zien dan de 92µg per kilogram grond en daarmee ruim boven de grenswaarde ligt voor veilige consumptie. Met name de tuinen met vrij zicht op het zuiden of het westen; kleur ze maar allemaal donkerpaars in op de kaart."

"Ten tweede is het zeer belangrijk dat men daadwerkelijk in de groentetuinen zelf meet. Een groentetuin wordt jaarlijks omgespit, wordt bemest (met wellicht verontreinigde koemest), wordt bij droogte besproeid met verontreinigd slootwater. Het is totaal niet vergelijkbaar met een wegberm. De 25 meetlocaties in de bermen beschouw ik als een eerste opzet, niet als representatief voor Molenwaard. Verder is de calculatie bedenkelijk. Met het middelen van de PFOA-concentratie over de verschillende grondlagen, brengt men de meetwaarde kunstmatig omlaag. Het meetpunt aan de Polderweg West bevatte feitelijk een nog hogere PFOA-concentratie dan de gestelde 92µg per kilogram grond; namelijk 120µg per kilogram in de onderlaag. Door in het aanvullende onderzoek niet duidelijk de meetwaarden PFOA te tonen voor beide grondlagen afzonderlijk, kan de schijn gewekt worden van verdoezelen."

Acht u het nog wel gezond om in Molenwaard te wonen?

"Dat is een moeilijke vraag, zeker zolang Chemours door gaat met de uitstoot van zeer zorgwekkende stoffen. Gifstoffen werken vaak cumulatief; het versterkt de effecten van bijkomende gifstoffen die wellicht slechts in lage concentraties aanwezig zijn. De huidige GenX-emissie, de vervanger van PFOA, komt bovenop de reeds bestaande PFOA-vervuiling. Maar om een kort antwoord te geven op je vraag: als de grond te vervuild is om zonder toestemming af te voeren, dan zou ik daar niet willen wonen."

Een reactie van OZHZ op deze kritiek is hier te lezen.

Geurt Mouthaan