Zonder Werkendamse 'Komannen' geen Afsluitdijk

WERKENDAM • De Afsluitdijk die van de Zuiderzee een IJsselmeer maakte, werd gesloten in 1932. Bij de bouw waren vele Werkendamse rijswerkers betrokken. Na 87 jaar is op 1 april gestart met een grootschalige renovatie van de 32 kilometer lange dijk. En opnieuw hebben Werkendammers een aandeel in het werk; Hubrecht Koman (40) is inmiddels de vierde generatie dijkwerker.

Net als zijn vader Pieter (65) koos Hubrecht voor werken in de natte aannemerij, nadat hij eerst zeven jaar in een slagerij had gestaan. Zo werkte hij voor het van oorsprong Werkendamse bedrijf Van Oord aan de Overdiepse Polder, aan de ontgraving van het Munnikenland, het Ketelmeer en meerdere dijkversterkingen. "Ik ben begonnen als hulpuitzetter, maar nu werk ik vooral op kantoor. Voor het werk aan de Afsluitdijk maak ik onder andere planningen voor de bemanning", zo vertelt Hubrecht.

Geridderd
Zijn overgrootvader Pieter Koman werkte bij de aanleg van de Afsluitdijk als zinkbaas en moest toezien op het storten van de stenen om de zinkstukken te laten afzinken. Ook broers van Pieter, Huub, Daan en Jaap werkten destijds aan de Afsluitdijk. De vier broers werden in 1958 alle vier geridderd in de Orde van Oranje-Nassau.

Opa Hubrecht werkte eveneens mee aan de Afsluitdijk. Pieter Koman weet te vertellen dat zijn vader als elfjarig jochie al met zijn vader meeging naar de Afsluitdijk als stoker. "Dat kolen scheppen was zwaar werk, maar mijn vader was oersterk. Hij heeft ook nog in de grienden gehakt in de Biesbosch." Trots toont Pieter het lepeltje in de vorm van een schop, dat zijn opa en vader kregen als dank voor hun werk.

In het boek van Nel van As over 'Meuzikken bij de Zuiderzee en het IJsselmeer' staan Pieter en zoon Hubrecht Koman op meerdere foto's van het werk aan de Afsluitdijk. Het afsluiten van de Zuiderzee in de jaren dertig met de 32 kilometer lange dijk dwars door zee was een sterk staaltje vakmanschap. Het ontwerp was van ingenieur Lely, maar bij de uitvoering waren honderden Werkendammers betrokken. Zelf werkte Pieter Koman niet aan de Afsluitdijk, maar wel aan waterwerken in onder andere Zeeland, het Schelde-Rijnkanaal en aan de dijken in Friesland. "Ik had een hekel aan school, ook al kon ik goed leren. Al vanaf mijn zesde jaar ging ik in vakanties met mijn vader mee, je kende zo al veel van het zinkwerk. Op mijn veertiende jaar ben ik gaan werken."

Machinaal
Een van de laatste werken van Pieter Koman was als project-directeur bij het baggeren op het IJ voor de aanleg van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam. "Het werk is enorm veranderd sinds ik als veertienjarige begon, ik heb nog basalt stenen met de hand gelegd, maar nu gebeurt dat bijna alleen nog machinaal. Volgend jaar hoop ik te stoppen met werken. Misschien ga ik wel een boek schrijven over al die waterwerken. Niemand weet straks nog hoe het is om met zestig man rondom een zinkstuk te staan." Zo werkte vader Pieter nog met het nu ouderwetse plotten van tekeningen, terwijl zijn zoon vooral papierloos werkt.

Hubrecht: "Dat is natuurlijk het grote verschil met het werk bij de aanleg van de Afsluitdijk, daarvoor waren honderden mensen nodig die aan de dijk werkten. Nu werken wel 400 mensen op kantoor aan de Afsluitdijk en misschien veertig mensen aan de dijk zelf. Alles wordt op kantoor voorbereid, daar zien we wat er gebeurt. Door voortdurende innovaties, zoals met GPS en drones, verandert het werk voortdurend. De lat ligt steeds hoger."

De ervaring van Pieter is wel dat contact houden met de mensen buiten belangrijk blijft. "Je moet voelen wat de mensen op de werkvloer doen, het aansturen van die mensen blijft nog steeds leuk. Je moet vooral zorgen dat ze waardering krijgen voor wat ze doen." Het werk aan de Afsluitdijk neemt drie jaar in beslag, het officiële startsein werd gegeven op 1 april. "Minister Cora van Nieuwenhuizen verrichtte de eerste handeling met de kraan van Werkendammer Louis de Pender. Zijn vader werkte al bij het bedrijf Van Oord."

Hannie Visser-Kieboom