Bewonersavond vervuilde grond in Spijk: ‘Er heeft nog nooit iemand sorry gezegd’

SPIJK • Opnieuw is er een bewonersbijeenkomst gehouden over de vervuilde grond bij de golfbaan in Spijk. De gemeente, het Waterschap en de Omgevingsdienst Rivierenland trokken anderhalf uur uit om ruim honderd aanwezigen, inwoners, politici en geïnteresseerden bij te praten.

Details, metingen en resultaten werden in een uitgebreide presentatie gedeeld. De projectleider van de gemeenten en medewerkers van diverse instanties vertelden klip en klaar hoe de zaken ervoor staan zonder daarbij soms harde woorden te gebruiken. “Wij hebben van jullie de opdracht gekregen duidelijk en transparant te zijn”, gaf Peter Rood, de projectleider aan. Hij houdt van uitdagende projecten maar dit is er volgens hem eentje van de buitencategorie moest hij toegeven.

Bijproduct Tata als vrij toepasbare bouwstof

“Regels voor gebruik staalslakken schieten tekort”, staat te lezen in een RIVM rapport. Waar volgens Peter Rood Spijk als voorbeeld genoemd wordt van een plek waar het ‘ernstig’ fout ging. De avond begon met een terugblik, het doorlopen van de tijdlijn van hoe een bijproduct van Tata Steel in Spijk terecht kwam bij golfbaan The Dutch. Volgens wetgeving zijn de staalslakken een vrij toepasbare bouwstof, waarvoor niet specifiek een vergunning nodig is maar waarbij wel geldt dat het niet in contact mag komen met grond- en oppervlaktewater. 

En dat is dus wat er blijkbaar wel gebeurde. In februari 2019 werd een milieu calamiteit geconstateerd en het werk aan de geluidswal bij de golfbaan stilgelegd. Sloten in de omgeving waren wit uitgeslagen en het was voor iedereen duidelijk wat voor ramp er zich afspeelde. Veldwerkers van het Waterschap waarschuwden handhaving en de eerste maatregelen werden opgestart.

‘Jullie moeten er samen uitkomen’

“De veroorzaker, de aannemer moest zijn fout herstellen. Jullie moeten er samen uitkomen”, dat was waar de gemeente mee verder moest na een uitspraak van de rechter, aldus Peter Rood namens West Betuwe. Een plan van aanpak en handhavingsovereenkomst werden afgesloten. “En we kunnen pas handhaving als er in de planning van de sanering iets misgaat”, aldus Rood. 

Zware bewoordingen

Het Waterschap en de ODR (Omgevingsdienst Rivierenland) vertelden na de tijdlijn presentatie over het vervolg van afdammen, meten en monitoren. Een lijst met schadelijke stoffen volgden, allemaal in meer of mindere maten aangetroffen in het vervuilde gebied. Voor het ODR is een bodemonderzoek uit 2008 leidend om de situatie terug te kunnen brengen naar die periode. De grond lijkt aardig onder controle maar wanneer het over grondwater gaat worden regelmatig zware bewoordingen gebruikt: “ernstige vervuilingen, directe schade, toxisch.” Het saneren van het grondwater heeft geen zin zolang de bron (staalslakken) niet zijn aangepakt.

‘Breng maar terug naar Tata’

Zo veranderde de bewonersavond van een vrij technische briefing toch langzaam in een drama, omdat de vervuiling zo duidelijk aan het licht kwam. Door de alarmerende bewoordingen, de scheikundige benamingen en vooral de aanwezigheid van de staalslakken, die nog steeds in het gebied worden ingepakt en ook blijven. “Breng maar terug naar Tata Steel”, klonk het uit de zaal. 

‘Sluipmoordenaar’

Ook de lozingen op de Linge bleef voor sommige aanwezigen zorgwekkend. “Trialeten zwemmen stroomafwaarts in de Linge, het is een sluipmoordenaar.” De lozingen worden gemonitord en worden extra onderzocht beloofde het Waterschap. Zo werden meer toezeggingen gedaan om mensen gerust te stellen, andere instanties ook in te lichten. Ook omdat er steeds meer vragen kwamen over de impact op de omgeving. Vragen over de stofvorming, over de dieren en kwetsbare natuur in de directe omgeving. Mensen met longontsteking, zieke dieren en kamperende toeristen op de camping in het Lingebos. 

Beschuldigingen 

Iemand in de zaal volgt het hele dossier al lange tijd en kwam met een andere geschiedenis. Eentje van waarschuwingen gericht aan de gemeente, een klokkenluider en de beschuldiging dat er willens en wetens vervuilde grond naar Spijk is gegaan. Voor uitbreiding van de golfbaan maar ook als verdienmodel. Beweringen waar de gemeente logischerwijs niet op kon en wilde reageren.

‘Waar is de vierde partij’

Maar het ongemak bleef, net als de schuldvraag en wie er uiteindelijk opdraait voor de schade. Iemand die alles had aangehoord had geen technische vraag maar een morele, een oproep aan The Dutch om als bedrijf morele verantwoording af te leggen in dit dossier. “Ik geloof oprecht dat alle partijen die hier nu aanwezig zijn keihard hun best doen om te werken aan een oplossing maar waar is de vierde partij?”, vroeg hij zich af. 

Hiermee doelde hij op de veroorzaker en riep de gemeente op dit niet uit handen te geven maar zich hard te maken. “We zitten hier straks wel met een lelijke zonneweide, een compensatie voor de veroorzaker maar als inwoners en direct betrokken hebben we tot nu toe nooit iets van een excuus gehoord.”

Vervolgbijeenkomsten 

Na tweeënhalf uur kwam een bewogen avond tot een eind. Het zal niet de laatste bewonersavond zijn. Na afloop werd de belofte gedaan dat bij nieuwe ontwikkelingen, metingen en resultaten een nieuwe avond wordt georganiseerd. In de tussentijd moet over twee weken op de website van de gemeente een onderdeel komen waarop de meeste vragen van de laatste bewonersavond zijn terug te vinden.