Historisch boek belicht dagelijks leven Hei- en Boeicop in oorlogstijd

HEI- EN BOEICOP • Al meteen op de vroege morgen van 10 mei 1940 werd het dorp Hei- en Boeicop opgeschrikt door het oorlogsgeweld. Met een harde klap boorde een Nederlandse Douglas zich rond half vijf in de grond van polder Laag Middelkoop, 100 meter van het riviertje De Huibert.

Mensen uit de buurt schoten te hulp om de twee gewonde vliegers te helpen. Het vliegtuig '387' was boven Meerkerk door twee Duitse jagers uit de lucht geschoten. De Heicoppers waren snel op de hoogte: de oorlog is begonnen.

Het neerstorten van de Nederlandse jager is één van de negen vliegtuigcrashes die tijdens de Tweede Wereldoorlog plaatsvonden in en rond Hei- en Boeicop. Deze gebeurtenissen worden uitgebreid beschreven in het boek 'Hei- en Boeicop in de Tweede Wereldoorlog', dat deze week is uitgebracht door de Vereniging Historisch Lexmond en Hei- en Boeicop. Afgelopen dinsdag is het eerste exemplaar door de auteurs Walter van Zijderveld en Ronnie Hendriks overhandigd aan cultuurwethouder Christa Hendriksen van de gemeente Vijfheerenlanden.

Het boek valt in twee delen uiteen. De eerste hoofdstukken volgen per jaar de gebeurtenissen in het dagelijks leven. In het tweede deel komen behalve de vliegtuigcrashes ook de rol van de Duitse radarpost Gorilla en de oorlogsgraven op de plaatselijke begraafplaats aan de orde.

Hei- en Boeicop is redelijk ongeschonden uit de Tweede Wereldoorlog tevoorschijn gekomen. Bij oorlogshandelingen of in het verzet zijn er onder de bevolking geen slachtoffers gevallen en honger werd er ook niet geleden. Natuurlijk ondervond men wel de gevolgen van de schaarste aan goederen en moest men meer aardappelen eten, geen of weinig brood en geen of weinig vlees, moest men surrogaatthee en -koffie drinken en inlandse tabak roken, maar zover bekend heeft niemand hongeroedeem gehad. Ook had men last van de maatregelen die de Duitsers namen, maar ook die last was op het dorp beperkt. Niettemin is het ook in Hei- en Boeicop een ingrijpende periode geweest.

Afgezien van overkomende vliegtuigen en af toe een beschieting of een luchtgevecht, vormden neerstortende vliegtuigen de enige gruwelijke werkelijkheid van de directe oorlogshandelingen. Er woonden geen Joden in Hei- en Boeicop, dus deportaties van dorpsgenoten kwamen niet voor. Wel bood het dorp onderdak aan een aantal onderduikers en vluchtelingen. Maar ook waren er inwoners die sympathiseerden met de Duitsers. Eén of meerdere personen waren lid van de NSB.

Lancaster
Een van de meest ingrijpende gebeurtenissen in het dorp tijdens de oorlog, was het neerstorten van een Engelse bommenwerper op 23 augustus 1943. De Lancaster met zeven bemanningsleden aan boord had deelgenomen aan een (mislukt) bombardement boven het Duitse Leverkusen. Op de terugreis werd het vliegtuig 'opgepikt' door de radarpost Gorilla in Over-Heicop en in brand geschoten door een nachtjager. Zes vliegers kwamen om het leven. Zij liggen begraven op de algemene begraafplaats in het dorp. De bommenrichter kon op tijd springen. Hij werd gearresteerd en als krijgsgevangene naar Duitsland getransporteerd.

De negen vliegtuigcrashes die er tijdens de oorlog in en rond Hei- en Boeicop waren, worden niet alleen beschreven, maar ook in de tijd geplaatst. Zo crashten twee Engelse Tyfoons bij Helsdingen en de Groene Kade, nadat ze spoorverbindingen hadden gebombardeerd om het vervoer van de Duitse raket V2 te voorkomen. De vliegers kwamen om. In Schoonrewoerd overleed een Duitse piloot die zich iets te veel uitsloofde tijdens testvluchten voor de radar. In Lakerveld verloren vier Duitsers hun leven tijdens Hitlers wanhoopsoffensief 'Bodenplatte'.

Afgezien van de vele vliegtuigongelukken, verliepen de oorlogsjaren in en rond Hei- en Boeicop rustig. Relatief rustig, want er gebeurden zo nu en dan heftige dingen. Zoals de gijzeling van de burgemeester en politiechef, omdat de Duitsers bang waren voor een aanslag op radarpost Gorilla. Het liep met een sisser af. Op de Zwaanskuikenbrug werd een Duitse soldaat omgebracht door een verzetsstrijder die betrapt dreigde te worden. Verzet was er in Hei- en Boeicop op kleine schaal. Er waren tal van onderduikers, die met succes verborgen werden gehouden. En daar waar het kon werden de Duitsers tegengewerkt, onder meer door gevorderde paarden te verbergen.  

Het boek 'Hei- en Boeicop in de Tweede Wereldoorlog' is uitgebracht ter gelegenheid van 75 Jaar Vrijheid. De historische vereniging wil de herinnering aan de oorlog en de offers die veel mensen brachten voor de vrijheid, levend houden. In haar blad Lek en Huibert Kroniek besteedt de VHLHB deze maand ruim aandacht aan het 25-jarig bestaan van het herdenkingsmonument in Lexmond en zijn er artikelen over Lexmonder Bastiaan Bos die door de Duitsers werd vermoord. Omdat alle activiteiten rondom Dodenherdenking en Bevrijdingsdag dit jaar sterk zijn versoberd, zijn een geplande expositie over de oorlog, een lezing over oorlogsgraven en een excursie naar de Grebbeberg zijn uitgesteld.

Dodenherdenking
De oorlogsgraven op de plaatselijke begraafplaats vormen het middelpunt van de jaarlijkse Dodenherdenking in Hei- en Boeicop. Honderden belangstellenden uit het dorp en omgeving bezoeken die plechtigheid. Daaronder steeds meer jongeren. "Heel indrukwekkend", zegt Ronnie Hendriks, voorzitter van de historische vereniging. "Ook de schooljeugd wordt bij de herdenking betrokken. Ze schrijven gedichten en leggen bloemen neer. Dat ontroert mij." Vanwege de coronacrisis is er dit jaar geen sprake van een massale herdenking bij de oorlogsgraven. Inwoners kunnen nu thuis de herdenking volgen die door de Oranjevereniging wordt gestreamd.

Dankzij financiële steun van de gemeente Vijfheerenlanden ontvangen alle huishoudens in Hei- en Boeicop het boek gratis. "Een heel mooi gebaar. Iedereen moet zoveel mogelijk thuisblijven en dan is dit boek een mooie gelegenheid om je in de gebeurtenissen te verdiepen en zo stil te staan bij 75 jaar vrijheid", aldus Hendriks. 

De algemene verkoopprijs is laag gehouden en bedraagt 7,50 euro, exclusief verzendkosten. Bestellen kan via een mail naar info@vhlhb.nl of via de bon op de website www.vhlhb.nl.

Hei- en Boeicop in de Tweede Wereldoorlog
Hardcover, 168 pagina's
ISBN: 9789080784062
Auteurs: Walter van Zijderveld en Ronnie Hendriks
Prijs: 7,50 euro
Bestellen via www.VHLHB.nl