'Weduwen lieten werf vaak floreren'

REGIO • De naam Van Duijvendijk is onlosmakelijk verbonden met de scheepsbouw. In drie eeuwen tijd werden er maar liefst 35 scheepswerven gerund door nazaten van Jan van Duijvendijk Dirkszn.

Twee van die werven bestaan nog, in Tholen en Bruinisse. Die laatste werf kent Hans van Duivendijk (82) goed. "Mijn oom was daar de baas en als klein jongetje kwam ik er graag." Het viel hem op dat meer werven in het land de naam Van Duivendijk droegen. "Dat wekte mijn interesse en daarom ben ik, later in m'n leven, op onderzoek uitgegaan."

Vijf jaar duurde dat onderzoek. Hij las vele tientallen meters aan boeken en andere historische geschriften en bezocht de archieven in Dordrecht en Gouda om stoffige documenten te bestuderen. Het resultaat is het onlangs verschenen boek 'Het liefst eigen baas'. Daarin beschrijft hij de relatie van de familie Van Duijvendijk (ook Van Duivendijk en van Duyvendijk) met de scheepsbouw.

Schouwen
Het begon allemaal met Jan van Duijvendijk die in 1732 een scheepswerf huurde in Lekkerkerk. Daar bouwde hij kleine schouwen voor boeren uit de Krimpenerwaard. "Wegen waren slecht in die tijd, vandaar dat er veel vervoer over water was. Boeren gebruikten een schouw om de koeien mee naar het land te brengen. Of om hun producten naar Schoonhoven of Gouda te brengen."

Tijdens zijn onderzoek ontdekte de Nijmegenaar dat er in de loop van 280 jaar ruim 140 jongens en mannen - allen directe afstammelingen van Jan van Duijvendijk - het vak van scheepsbouwer uitoefenden. Ze bestierden zo'n 35 werven, met name in Zuid-Holland en Zeeland, waar schouwen, binnenvaartschepen, vissersschepen en zeeschepen werden gebouwd.

Positie
Wat Van Duivendijk verraste tijdens zijn onderzoek was de belangrijke rol van de echtgenotes. "Het kwam nog al eens voor dat een scheepsbouwer jong overleed. De weduwe moest dan zo'n werf voortzetten, tot hun minderjarige zoons het bedrijf konden overnemen. Ze bleken in staat om, ondanks een groot gezin en moeilijke positie als vrouw in die mannenwereld, zo'n scheepswerf te laten floreren. De meeste van hen waren gewoon betere ondernemers dan hun overleden echtgenoten."

Overgang
Toch was het voor scheepsbouwers lastig om de boel draaiende te houden. Zo gingen heel wat werven kopje onder in de overgangsperiode van hout naar ijzer. En ze hadden te maken met concurrentie, een stagnerende economie en slechte betalers. Van Duivendijk ontdekte dat bijna alle schepen die van de helling het water in gleden nog afbetaald moesten worden. "Een factuur bleef soms wel drie jaar liggen. De schippers waren ver weg, in het noorden. Als ze dan weer thuis kwamen, hadden ze weer wat geld om de boot af te betalen."

De werven in de Krimpenerwaard zijn - op die in Krimpen aan den IJssel - zo goed als allemaal verdwenen. Da's jammer, maar van Duivendijk snapt dat wel. "Ze lagen op buitendijkse locaties, langs de IJssel. Dat zijn natuurlijk fantastische locaties om een huis op te bouwen."

Zijn onderzoek is na al die jaren wel afgerond. "Ik kan er wel mee doorgaan, maar je moet er toch een keer mee ophouden. Het is goed zo."

Het boek 'Het liefst eigen baas' van Hans van Duivendijk telt maar liefst 320 rijk geïllustreerde pagina's, inclusief bouwlijsten met schepen die op de werven zijn gebouwd. De prijs is 45 euro, exclusief verzendkosten. meer informatie is verkrijgbaar bij Hans van Duivendijk: hans@vanduivendijk.nl.

Floris Bakker