Ben Peltenbrug: 'Beaumontpenning totale verrassing'

SCHOONHOVEN • Amateurarcheoloog Ben Peltenburg hoeft niet zo nodig op de voorgrond, maar vereerd met de Jan van Beaumontpenning is hij wel.

Als uitvoerder bij het gelijknamige aannemersbedrijf Peltenburg was de Schoonhovenaar gewend om slooplocaties bloot te leggen voor woningbouw. Dan moest hij zich bedwingen om niet meteen in de aarde te gaan wroeten om historisch materiaal op te graven. In 1984 besloot Ben Peltenburg zich daarom als vrijwilliger in te zetten voor het behoud van Schoonhovense bodemschatten.

"Collega Leen den Toom maakte me enthousiast. Bij de ontmanteling van de zilverfabriek van Niekerk in de Stadhuisstraat waren Hennie Verhoef, Piet Muilwijk en Maaike Diekema al begonnen met hun speurtocht naar middeleeuwse artikelen. Ik heb me bij hen aangesloten. Er werden drie beerputten geleegd. Dat waren feitelijk enorme diepe manden van wilgentenen. Het was wroeten in de stront. Het stonk behoorlijk, maar niemand klaagde. Borden, kommetjes, bestek en aardewerk werden naar boven gehaald. Daarna begon het repareren, lijmen van scherven en uiteraard het beschrijven en determineren van de vondsten. Het vaststellen van de ouderdom aan de hand van specialistische lectuur en andere bronnen kostte de meeste tijd. Dat was een hele uitzoekerij, maar ik vond het geweldig. Daarna ben ik me blijven inzetten voor de Schoonhovense historie." Bescherming van het erfgoed was nodig. Er waren kapers op de kust, die de spullen wilden verkopen aan de hoogste bieder, maar de Archeologische Werkgroep leverde de vondsten netjes af bij het provinciaal depot in Alphen aan den Rijn. "Het is per slot van rekening staatseigendom", zegt Peltenburg.

Hij was liever op zijn laarzen met schop en truffel in de weer dan met pen en papier, maar sinds het Verdrag van Malta uit 2007 komen amateurarcheologen nauwelijks meer in actie. Dat werk wordt overgelaten aan professionals. "In het verleden mochten we een tijdje onze gang gaan, voordat de werkzaamheden van een aannemer plaatshadden. Zo hebben we kunnen spitten in de drooggelegde Haven en in de gracht van het afgebroken kasteel Zevender. We mochten zelfs met beschermende kleding de grond van de vervuilde loodwitfabriek aan de Oude Singel onderzoeken. Dat leverde steeds veel materiaal op."

Daarna veranderde de Werkgroep in een adviesorgaan. "Je zou ons toezichthouder kunnen noemen. We houden de gemeentelijke bestemmingsplanne in de gaten. Als het gaat om ingrepen in 'historische grond' komen we in actie. Zo hebben we de kersenboomgaard op de plek van het voormalige klooster Aan den Hem willen voorkomen, maar dat is niet gelukt. Bij de recente bespreking van het AZS-terrein hebben we wel duidelijk kunnen maken aan de politiek dat de aarden wallen en het Bastion in het gedrang zouden komen. Dergelijk succes zijn een stimulans."

Peltenburg heeft de truffel opgeborgen. "Ik ben 70 jaar oud. Het lichaam werkt niet meer mee."

Pieter van der Laan