Kerstkindje aan het Amerfront

REGIO • 'Ook werd verteld dat de wieg kapot geschoten was en dat ik in een bietenmandje werd gelegd, dat paste net in de kelder.'

'De voormiddag is nogal rustig verlopen, wel hebben ze nog hard geschoten. De Duitsers waren vreselijk boos op de Tommy's omdat ze nu hebben geschoten. Ze hebben ze uitgescholden voor 'zwijn', 'honden', omdat ze met de 'Weihnacht' hebben geschoten. Maar het is oorlog dus daar is nu eenmaal niets aan te doen.'

Aria Colijn
Aria Colijn uit Almkerk schrijft vanaf 28 oktober 1944 dagelijks in haar dagboek. In de nacht van 24 op 25 december schrijft ze over de beschietingen aan het Amerfront en over de Duitse soldaten die op de boerderij Ganswijk tussen Almkerk en Dussen zijn ingekwartierd. Ook op Eerste Kerstdag wordt geschoten. '

Opeens begonnen ze weer te schieten, Gretha werd zoo bang dat moeder maar wegging. Een poosje later kwam ze weer terug, want we moesten nog zingen van Stille nacht. Om goed tien uur zijn we weggegaan en lagen half elf op bed. Ze hebben vannacht weer erg hard geschoten, maar bij ons zijn ook nu gelukkig geen bommen gevallen.'

Aria Colijn is niet de enige die een dagboek bijhoudt van de laatste oorlogswinter die een spoor van vernielingen aanricht, waarbij veel onschuldige burgers het leven laten.

Tine Ritsema-Brons, echtgenote van predikant Ritsema te Genderen schrijft al vanaf september 1944 in haar dagboek over de oorlog. 'En zo vergleed Eerste Kerstdag alsof er niets bijzonders was', zo schrijft de hoogzwangere Tine die dag. Des te erger is de nacht die volgt.

Anderhalf uur in de kelder
'Vannacht zijn we anderhalf uur in de kelder geweest. Er werd zo geschoten dat we het in onze slaapkamer niet uithielden. Daar hebben we een poosje op stoelen gezeten en om ongeveer half twee hebben we ons bed maar in de kelder gelegd en sliepen toen wat.'

Oudjaarsdag 31 december schrijft Tine: 'Vannacht om elf uur verschrikkelijk vuren en granaten gooien! O, ik was zo bang, en als het dan over is ben je slap van ellende.' Het oorlogsgeweld houdt aan, maar op 5 januari 1945 bevalt Tine in Wijk van een gezonde zoon. Pas na de bevalling hoort ze van de doden door bombardementen van de geallieerden op Wijk. In Veen elf doden, in Wijk wel 22 doden.

Aan de andere kant van het Land van Heusden en Altena, diep in de Biesbosch op polder Middelveld, zijn de dagen voor Kerst 1944 al even donker en gevuld met oorlogsgeweld door beschietingen vanaf het bevrijde Drimmelen. Op de boerderij Marie-Antoinette woont het echtpaar Piet en Jeanette Brooijmans.

Eerste kindje
Eind december 1944 verwachten ze de geboorte van hun eerste kindje, maar de bevalling zal niet in de polder op de boerderij maar in het ziekenhuis in Geertruidenberg, plaatsvinden. Op de boerderij is op zolder een Duitse wachtpost met een sterke veldkijker ingericht.

De spanning wordt in die dagen nog extra opgevoerd door de aanvoer van nieuw geschut op de polders Moken en Middelveld vanwege het op handen zijnde Ardennenoffensief. Voor de zwangere Jeanette Brooijmans wordt het zo onmogelijk om de polder nog te verlaten. Op Eerste Kerstdag 1944 kondigt zich zo de geboorte van haar kindje zich aan, terwijl het Amerfront in vuur en vlam staat.

Toch zien Duitse militairen kans dr. Beijerman in Werkendam tijdig te waarschuwen voor de bevalling. Jeanette ligt reeds in de kelder, daar een wieg wegens de nauwe toegang tot de kelder niet kan worden geplaatst, zorgt echtgenoot Piet Brooijmans voor een schone bietenmand, groot genoeg om te dienen als slaapplaats voor de aanstaande zuigeling.

De geboorte verloopt verder zonder problemen en zo ziet Leonardus Arnoldus Cornelis Maria in die donkere kelder het levenslicht. Nieuw leven in een wereld van oorlog, dood en verderf. Leon blijft niet lang op de boerderij, een maand later worden alle Biesboschbewoners geëvacueerd en verlaat de familie Brooijmans met een arkje het gebied en verblijft tot de bevrijding in het dorp Werkendam. De boerderij wordt geheel kapot geschoten in die laatste oorlogsmaanden.

Kerstkind
'Kerstkind' Leon Brooijmans viert 25 december zijn 75e verjaardag, hij woont al meer dan vijftig jaar in Roosendaal. "Er werd thuis weinig verteld, de oorlogstijd was natuurlijk niet zo'n pretje. Maar dat ik in de kelder ben geboren en dat onze buurvrouw de vroedvrouw was weet ik wel. Ook werd verteld dat de wieg kapot geschoten was en dat ik in een bietenmandje werd gelegd, dat paste nog net in de kelder."

Eenmaal terug in de Biesbosch na de bevrijding woont het gezin nog jarenlang op het arkje, terwijl de nieuwe boerderij wordt gebouwd. In 1947 trekt het gezin Brooijmans in de nieuwe boerderij. In 1968 wordt de boerderij gesloopt voor de aanleg van spaarbekken de Gijster.

Bronnen: Historische Vereniging Werkendam en De Werken c.a., Historische Reeks deel 19, dagboek Aria Colijn.

Hannie Visser-Kieboom