Hoogleraar Duur Aanen: 'Geen kloof evolutie en Bijbel'

HOORNAAR/WAGENINGEN • Duur Aanen, geboren en getogen in Hoornaar, werd mei vorig jaar benoemd tot hoogleraar evolutiebiologie in Wageningen. Hij is een warm pleitbezorger voor tolerantie.

Was Duur de eerste zoon in huize Aanen geweest, dan had hij in plaats van professor net zo goed boer geweest kunnen zijn. "Ik had hart voor het boerenbedrijf", knikt hij. "Zeker voor de veefokkerij. Maar als jongste in het gezin is nooit serieus ter sprake gekomen dat ik het bedrijf over zou nemen."

Zijn oudere broer Arie nam die taak waar en boert nog steeds aan de Lage Giessen. Duur zette na de middelbare school op de universiteit zijn eerste stappen op weg naar het professoraat.

Evolutiebiologie
Het is niet voor niets dat hij terecht kwam in de evolutiebiologie. De liefde voor de natuur had Duur van jongs af aan al; als jochie trok hij vanuit de ouderlijke boerderij in Hoornaar de weilanden in, gewapend met een schepnetje om te onderzoeken wat er allemaal in de sloten huisde.

De liefde voor de Alblasserwaard is er nog steeds; in zijn huis neemt een kaart van de streek een in het oog springende plek in. Een belangrijke rol speelde daarnaast zijn vader, die dezelfde voornaam droeg. "Hij was een belezen man, die graag vertelde. Mijn vader bracht me al vrij jong in aanraking met de evolutietheorie. Zijn christelijk geloof vormde voor hem geen beletsel om daarin mee te gaan. Een perspectief dat voor mij heel belangrijk was en is."

Karikaturen
Want al is het geloof voor hem momenteel meer een achtergrondverhaal, Duur Aanen bleef het respect houden voor religie en is tegelijkertijd voor honderd procent een wetenschapper. Het zorgde ervoor dat hij precies tussen twee partijen in kwam te staan: sommige behoudende christenen die onverkort vasthouden aan het scheppingsverhaal en aan de andere kant sommige wetenschappers die zich fel anti-religieus opstellen.

"Beiden denken over de andere partij in de vorm van karikaturen, die niet gebaseerd zijn op de realiteit", vult hij aan. "Het draait allemaal om perceptie. Ik zat zelf op voetbal; voor sommigen is sport al een stap buiten de kerkelijke paden en ik associeerde de voetbalclub met kinderen van de openbare school, voor anderen was het feit dat we op zaterdag voetbalden een voorbeeld van het christelijke karakter van de streek. Doordat mensen zich niet verdiepen in de leefwereld van de andere partij, ontstaan vooroordelen."

Leidse Verklaring
Duur Aanen wierp zich de afgelopen jaren op als bemiddelaar tussen de twee kampen. Hij was, samen met theoloog Gijsbert van den Brink, de drijvende kracht achter de zogenaamde Leidse Verklaring. Kort samengevat: religie en wetenschap zijn twee werelden die zich zouden moeten onthouden om over elkaar te oordelen (www.leidendeclaration.com).

Aanen streefde ernaar om onder de verklaring zoveel mogelijk handtekeningen te krijgen; van personen en instituten. Dat kostte de nodige tijd en energie. "Kijk, er zijn voldoende wetenschappers die al allergisch worden als je überhaupt het woord religie noemt. Maar ga je het gesprek erover aan, dan ontstaat er toch bij een deel van hen ruimte en begrip."

Orthodox
Hij vervolgt: "Bij mensen met een orthodox-christelijke overtuiging hangt het er sterk van af hoe orthodox men in het geloof staat. Ik merk bij een deel van deze groep een tweeslachtige houding. Aan de ene kant is er het gevoel dat ze de evolutietheorie en de gedachte dat de aarde geen duizenden, maar miljarden jaren oud is, misschien niet meer kunnen ontkennen. De andere kant is dat vast willen houden aan hun oude overtuiging, dat ze het niet willen weten."

"Het wonderlijke is dat dat naast elkaar kan bestaan, dat ze dat beide oprecht vinden. Het is overigens wat mij betreft wel een achterhoedegevecht, het is een steeds kleinere groep die onverkort vasthoudt aan de gedachte dat de aarde en alles wat erop leeft zesduizend jaar geleden geschapen is."

Seculieren
Zoals gezegd, het kostte veel tijd en energie om de Leidse Verklaring zo op te stellen dat zowel seculieren als gelovigen en wetenschappers van verschillende vakgebieden zoals theologie en biologie, er hun handtekening onder wilden zetten. Tijd die de wetenschapper pur sang ook graag in onderzoek had willen steken.

"Het is voor mij een stuk idealisme", licht Duur Aanen toe. "Gebaseerd op mijn eigen ervaringen. Op het schoolkamp van het openbare gymnasium in Gorinchem waar ik op zat, werd voor het eten een moment stilte gehouden. Later, op de universiteit, gebeurde dat niet. Ik was en ben niet heel erg gelovig, maar dat kwam behoorlijk binnen. Het stak me enorm. Uit respect moet je elkaar die ruimte gunnen. Daar ben ik mee opgevoed; rekening houden met elkaar. Voor mij is het stimuleren van die tolerante houding een belangrijke drijfveer."