Overleg over tiny houses in Molenlanden verloopt stroperig

MOLENLANDEN • In maart is het drie jaar geleden dat de gemeente Molenlanden startte met een pilot voor tiny houses. Animo is er genoeg, maar soepel loopt het nog niet.

Mensen die een tiny house willen plaatsen krijgen te maken met veel bureaucratie. Medewerkers van de gemeente zijn welwillend, maar de landelijke onbekendheid met het fenomeen maakt het voor hen lastig om knopen door te hakken. Specifieke wet- en regelgeving voor tiny houses is er nog niet en partijen als het Waterschap Rivierenland en de Omgevingsdienst zorgen voor kafkaiaanse situaties. Bewoners van tiny houses voelen zich bij herhaling machteloos. Ook bouwers van de huisjes stuiten op hindernissen, net als verhuurders van grond.

Initiatiefnemers moeten meer overwinnen: naast bureaucratische hobbels zijn er de kinderziektes, want voor zowel bouwers als leveranciers van installaties en materialen zijn tiny houses een nieuw fenomeen.

Tien vergunningen
Belangstelling voor tiny houses is er voldoende in Molenlanden. In de pilotperiode van maart 2021 tot en met maart 2023 ontving de gemeente 27 principeverzoeken voor tiny houses. Daarvan hebben er tien geleid tot vergunningen. De meeste tiny houses, zes stuks, staan in Giessenburg aan de A.M.A van Langeraadweg. Twee tiny houses staan in Brandwijk en één in Langerak.

Kinderziektes
Verhuurders van de grond aan de Van Langeraadweg zijn agrariër Piet de Groot en zijn vrouw Margret. “We verhuren 3.300 vierkante meter met ruimte voor zes huisjes”, vertelt Margret. “De eerste bewoner arriveerde in oktober 2021. Bewoners hadden te maken met veel kinderziektes. Een bewoner had zijn huisje in Albanië laten bouwen. Het bleek lek te zijn doordat planken krom trokken. De bewoner heeft er nieuwe dakbedekking op moeten doen. Een echtpaar met twee kinderen is alweer afgehaakt, dus er staan nu vijf huisjes, maar er komt weer een zesde bij. Verder kostte het veel tijd om een vergunning te krijgen voor een schuurtje dat groot genoeg is voor alle bewoners.”

Zonnepanelen
Een andere locatie waar tiny houses staan bevindt zich bij een boerderij aan de Brandwijksedijk in Brandwijk. Er staan twee huisjes, voor een derde is het principeverzoek goedgekeurd en loopt de vergunningaanvraag. Deze huisjes zijn, net als die in Giessenburg, niet aangesloten op nutsvoorzieningen. Ze maken gebruik van zonnepanelen en accu’s en hebben een helofytenfilter aangelegd of willen dat nog gaan aanleggen. Water komt uit een regenwatertank, dat wordt gezuiverd door een filterinstallatie in de technische ruimtes van de huisjes. Op beide locaties zijn voor tijden van droogte of te weinig zon back-ups gerealiseerd (een stroomkabel om de accu’s bij te vullen en een buitenkraan om de watertank bij te vullen).

Niet op gemeentegrond
Alle tiny houses zijn geplaatst op grond van particulieren, die de plekken verhuren. De kans dat de gemeente Molenlanden zelf grond beschikbaar gaat stellen aan tiny of small houses is zeer klein, reageert wethouder Arco Bikker. “Als we één van onze eigen locaties ontwikkelen, krijgen we vrijwel altijd te maken met de reacties en zienswijzen van omwonenden. Daar gaat veel tijd en energie in zitten. Onze medewerkers van volkshuisvesting hebben al het nodige op hun bordje liggen. Zo’n traject ga ik dan liever in met het uitgangspunt om woningen te realiseren die daar definitief kunnen staan en niet tiny of small houses met een vergunning van tien jaar.”

Extra hobbels
Om deze vorm van wonen in grote hoeveelheden mogelijk te maken, zoals het uitgangspunt van de gemeenteraad was, is een verwachting die wethouder Bikker nooit heeft gehad. “Er zijn de nodige extra hobbels. Neem de financierbaarheid: banken verlenen liever een hypotheek voor een permanente woning dan voor een onderkomen met een vergunning van tien jaar.” Hij herkent daarnaast de moeizame relatie tussen degenen die een tiny of small house willen realiseren en met name Waterschap Rivierenland. “Het is voor hen een nieuw fenomeen en daarmee een worsteling om het een plek te geven in het beleid. Daar heb ik wel begrip voor: er zijn miljoenen gestoken om adressen op de riolering te krijgen en dan worden er toch weer uitzonderingen gemaakt. Als gemeente denken we mee met initiatiefnemers om waar mogelijk het pad toch te effenen.”

De tekst loopt door onder de foto. 

• Een tiny house in Giessenburg. - Aangeleverd

Tiny Nederland
Tiny houses staan onder andere in: Alkmaar, Almere, Apeldoorn, Delft, Den Bosch, Den Haag, Den Helder, Dordrecht, Groningen, Hardegarijp, Harderwijk, Heemskerk, Hengelo, Hilversum, Katwijk, Leeuwarden en Nieuwegein. Meer op: marjoleininhetklein.nl

Small houses iets groter dan tiny houses, maar ook verplaatsbaar
Tegelijk met de pilot voor tiny houses, startte Molenlanden met een proef voor small houses. Tiny houses zijn maximaal 50 vierkante meter, small houses beslaan maximaal 60 vierkante meter.
Voor beide soorten woningen geldt dat ze verplaatsbaar zijn. Overeenkomsten zijn ook dat ze energieneutraal zijn en gebouwd zijn van duurzame materialen. In het raadsvoorstel ging de gemeente ervan uit dat tiny houses niet zouden worden aangesloten op nutsvoorzieningen en small houses ‘in principe’ wel.
In de pilotperiode van maart 2021 tot en met maart 2023 zijn er in Molenlanden drie vergunningen verleend voor small houses. Het betreft locaties in Molenaarsgraaf, Groot-Ammers en Noordeloos.
In het raadsvoorstel benoemde het college verschillen tussen locaties. Tiny houses kunnen geplaatst worden bij boerderijen of op een vrijgevallen locatie in een dorpskern. Bij small houses denkt de gemeente aan locaties die in de toekomst voor woningbouw ontwikkeld gaan worden, maar op ditmoment nog niet in ontwikkeling zijn genomen. Doordat op termijn deze locaties ontwikkeld gaan worden, is de tijdelijkheid gegarandeerd. Dit kunnen gronden zijn van zowel de gemeente als een particulier.

Tekst loopt door onder de foto.

• Marjolein Jonker op de veranda van haar gloednieuwe tiny house in Olst. Haar huisje staat op eigen grond; voor het vorige in Alkmaar had ze een tijdelijke vergunning. Foto: Chiela van Meerwijk

Motivatie tiny wonen
De meest gehoorde argumenten van mensen die dromen van tiny wonen: de aardbol minder belasten, zoveel mogelijk zelfvoorzienend leven, meer tijd overhouden voor andere dingen dan woningonderhoud en geld verdienen, meer vrijheid, meer leven in verbinding met buiten en buren en kunnen bouwen met duurzame materialen.
Mensen die daadwerkelijk tiny wonen, vertellen dat ze inderdaad meer buiten zijn, met zonnepanelen in een groot deel van hun energie kunnen voorzien, minder spullen kopen en meer verbinding met anderen ervaren.
In maart is het drie jaar geleden dat Molenlanden startte met de pilot tiny houses. Animo is er genoeg, maar soepel loopt het nog niet.

Waterschap Rivierenland verwijst naar gemeente

REGIO • Waterschap Rivierenland is een belangrijke partij bij het mogelijk maken van tiny wonen. Vaak worden deze huisjes namelijk niet aangesloten op het riool, omdat ze slechts een tijdelijke vergunning hebben en regelmatig te ver van het hoofdriool staan. Waterschap Rivierenland en de gemeente Molenlanden zijn er echter na jarenlang overleg nog niet in geslaagd bewoners van tiny houses duidelijkheid te verschaffen over de afvalwaterbehandeling.

Het Kontakt vroeg het waterschap hoe het mogelijk is dat er na jarenlang overleg nog geen duidelijkheid is voor bewoners van tiny houses die volgens de gemeente niet hoefden aan te sluiten op het riool? Een woordvoerder liet via e-mail weten: “Het waterschap heeft eerder vragen van het Kontakt beantwoord over deze pilot en (deels) off grid-wonen. Daar hebben wij voor nu niets aan toe te voegen. Voor al uw vragen over deze pilot en off grid-wonen in Molenlanden verwijzen we u door naar de gemeente.”

Artikel 2020
Met de eerdere beantwoording van vragen doelt de woordvoerder op de reactie van het waterschap in een artikel uit oktober 2020, dus zeven maanden na de start van de pilot.

Rendement aantonen
Woordvoerder Jelmer Krom zei destijds: “Het is wettelijk verplicht om aan te sluiten op het riool, als dat er is. Afwijken mag alleen als je met alternatieve zuivering hetzelfde rendement haalt als onze rioolwaterzuivering. Dat moet je dan wel aantonen. Het is aan de gemeente om op basis van wettelijke kaders het gemeentelijk beleid te ontwikkelen voor tiny houses. We zullen als waterschap samen met de gemeente optrekken. De rioolbuizen op wijkniveau zijn namelijk van de gemeente, de dikkere buizen en de zuiveringsinstallaties zijn van het waterschap.”

Ontheffingsverzoek
Wat de wettelijke verplichting om aan te sluiten betreft: die geldt niet als een huis meer dan 40 meter van het hoofdriool staat. Bewoners moeten dan dus wel zorgen voor een goede alternatieve waterzuivering. In zo’n geval moeten initiatiefnemers of de eigenaar van de grond een ontheffingsverzoek indienen.

De tekst loopt door onder de foto. 

• Andreas den Hartigh (links) en Jan van der Hoog van Dutch Tiny Houses bij een van de huisjes die ze bouwden. - Aangeleverd

‘Eisen voor vergunning niet duidelijk’

HARDINXVELD-GIESSENDAM • Jan van der Hoog en Andreas den Hartigh van Dutch Tiny Houses (DTH) in Hardinxveld-Giessendam bouwden voor klanten in Molenlanden drie huisjes. Ook zij ervaren dat drie jaar na de start van de pilot nog niet alles soepel loopt.

Van der Hoog: “Het belangrijkste probleem waar wij tegenaan lopen is dat we steeds te maken hebben met wisselende ambtenaren die elke keer van het begin af aan alles moeten leren. Er is geen continuïteit. Voor aanvragers van een vergunning zou de gemeente een checklist moeten maken met punten waaraan je moet voldoen, zodat ze niet elk plan apart moeten beoordelen. Particulieren weten niet waar ze aan toe zijn. Vandaag nog sprak ik mensen met een goedgekeurd principeverzoek. Maar het is niet duidelijk aan welke eisen ze moeten voldoen voor een vergunning en welke stukken nodig zijn, voor een snelle beoordeling.”

Samenhang
Wat DTH betreft komen er duidelijke regels voor zelfbouw en een welstandscommissie voor tiny houses. “Er staan nu allerlei varianten op één project, verschillende afmetingen, gevelbekleding en kleuren, daardoor krijg je mogelijk negatieve reacties uit het dorp. Verschillende vormen, dat is prima, maar er moet wel een natuurlijk uitstraling zijn van huisjes die bij elkaar passen. Een plan moet in zijn geheel worden gemaakt, net als bij een woonwijk moet er samenhang zijn, ook in de afmetingen. Nu beoordeelt de gemeente alleen op technische specificaties. Toezicht op wat er komt moet beter. Ga als gemeente kijken: wat is er gebouwd en wat willen we nu eigenlijk?”

Eis verdwenen
Verder viel het DTH op dat de gemeentelijke eis dat een tiny house off grid moet functioneren is verdwenen. “Er staat nu alleen nog dat een huisje circulair en duurzaam gebouwd moet zijn.” Mensen die overeenkomstig de aanvankelijke eis off grid willen leven, stuiten bij het waterschap op problemen, merkt ook DTH. “Waterschap, omgevingsdienst en gemeente blijven regelmatig naar elkaar verwijzen, waardoor er soms langs elkaar heen wordt gewerkt. Over het beleid moet er een betere afstemming zijn.”

Gemeenten zoekend
DTH leverde inmiddels dertien huisjes af op locaties overal in het land. “We merken dat alle gemeenten erg zoekend zijn naar beleid. Wat opvalt is dat veel gemeenten het wiel zelf willen uitvinden. We moeten naar landelijk, eenduidig beleid dat gemeenten samen uitrollen. Of iets slaagt hangt nu af van individuele ambtenaren en besturen. In Friesland hadden we recent een ambtenaar die snel en doeltreffend reageerde, maar elders gaat het verstrekken van vergunningen zó traag. Dat is onze grootste frustratie.”

Oud-Alblas
DTH werkt aan een plan voor tien tiny houses aan de Noordzijde in Oud-Alblas. “We willen dit samen met de grondeigenaar ontwikkelen, onder onze regie, zodat de huisjes bij elkaar passen. Het is de bedoeling dat bewoners de huisjes kopen en de grond gaan huren.”

De tekst loopt door onder de foto. 

• Een van de tiny houses in Giessenburg. - Aangeleverd

‘Ik vind het heerlijk wonen in mijn tiny house’

GIESSENBURG • Heleen van der Werff woont sinds het voorjaar van 2022 in haar tiny house in Giessenburg. Ze woont er met plezier, maar heeft moeite met de bureaucratie.

“Het waterschap is een hiërarchisch bolwerk dat niet meedenkt en gewoon zegt: jullie hebben verbinding met de sloot dus jullie moeten waterschapsbelasting betalen. Terwijl wij alles zelf zuiveren. En als het hoog water is krijgen wij gewoon de meuk weer bij ons. Ik vind dat wij geld toe moeten krijgen. We vangen regenwater op, we wonen heel klein en leven duurzaam.”

Schuur
Om een vergunning te krijgen voor een gemeenschappelijke schuur voor zes huisjes hebben de bewoners veel moeite gedaan. “De gemeente wilde dat we een schuur van 30 vierkante meter zouden doen. De ambtenaar zei: ‘Jullie willen toch tiny wonen?’ Uiteindelijk mocht het 50 vierkante meter zijn. Maar ik vind het heerlijk wonen in mijn tiny house. Ik geniet hier geweldig.”

De tekst loopt door onder de foto. 

• Drogend wasgoed bij de tiny houses in Brandwijk. - Aangeleverd

‘Beleid in Molenlanden best voortuitstrevend’

OTTOLAND • Linda den Besten betrok al vóór de start van de Molenlandse pilot een tiny house in Ottoland. Ze is voorzitter van Tiny House Drechtsteden en omstreken (THD) en merkt dat de animo voor tiny wonen nog steeds groot is.

THD is een platform dat de belangen behartigt voor toekomstige tiny-housebewoners in de regio. Linda schat dat van de 260 donateurs de helft uit Molenlanden komt. 

Wachtlijst
Mensen die zich bij THD melden voor de wachtlijst zijn niet alleen duurzame doeners en denkers. “Er zijn ook mensen bij die alleen maar woonruimte zoeken en niet precies weten wat tiny wonen inhoudt. We merken verder dat Molenlanders honkvast zijn en in hun eigen dorp willen wonen. We hadden in Nieuw-Lekkerland bijvoorbeeld een enthousiast stel dat Giessenburg te ver vond.”

Strenge eisen
Vergeleken met de Drechtsteden vindt Linda het beleid in Molenlanden ‘best vooruitstrevend’. “Maar als het gaat om afvalwaterbehandeling zijn er erg strenge eisen voor off grid wonen. Met het waterschap gaat het heel stroperig. Wij hebben ooit een berekening gemaakt en deskundigen geraadpleegd over de noodzaak van een bezinkvijver voorbij het helofytenfilter. We hebben aangetoond dat het onzin is, maar daar doen ze niks mee. Verder zouden medewerkers van gemeente en waterschap vaker op locatie moeten kijken, dan hebben ze sneller zicht op een situatie.”

De tekst loopt door onder de foto. 

• Marjolein Jonker op de veranda van haar tiny house. - Foto: Chiela van Meerwijk

Pionier Marjolein ziet kansen voor tiny wonen

OLST • Marjolein Jonker uit Olst was in 2016 de eerste officiële bewoonster van een tiny house in Nederland. Ze verzorgt onder andere lezingen en cursussen over tiny wonen en is optimistisch over de kansen voor mensen die tiny willen wonen.

“Er zijn veel mooie projecten gestart. Ik zie steeds meer gemeenten die permanente woonlocaties aanwijzen voor tiny houses, zodat starters een hypotheek kunnen krijgen. Die gemeenten nemen het mee in bestemmingsplannen bij nieuwbouw. Het werkt het best als ze kavels verkopen aan particulieren of CPO’s. Inmiddels zijn er in Nederland op twintig locaties projecten gerealiseerd met meerdere tiny houses die er permanent mogen blijven. Er komen er nog zeker 27 aan de komende twee jaar. Allemaal projecten met meerdere huisjes.” 

Waterschappen
Hindernissen worden nog vaak opgeworpen door waterschappen. “Dat komt doordat het in Oosterwold mis ging, daardoor zijn alarmbellen gaan rinkelen bij waterschappen. Oosterwold is een zelfbouwwijk in Almere waar mensen alles zelf moesten regelen, er werd geen riolering verzorgd door de gemeente maar bewoners moesten dat zelf met helofytenflters en septic tanks organiseren. Dat kan heel goed, maar dan moet je wel bewust kiezen voor een ecologische levensstijl. Blijkbaar is dat in Oosterwold niet goed gegaan waardoor de waterkwaliteit in de sloten achteruit ging. De gemeente heeft besloten nu alsnog riolering aan te leggen. Off-grid wonen gebeurt op meerdere plekken in Nederland en dat kan heel goed. Maar het Oosterwold voorval maakt het mensen die bewust kiezen voor zelf hun afvalwater recyclen wel lastiger. Marjolein kent gelukkig genoeg voorbeelden van plekken waar het wél goed werkt. “In Harderwijk staan drie huisjes off grid. In samenwerking met het Waterschap Vallei en Veluwe zijn helofytenfilters aangelegd en het waterschap test het water.”

Ecologisch zuiveren
“Wanneer bewoners er zelf voor kiezen om hun afvalwater ecologisch te zuiveren en hergebruiken, doen ze dat vaak uit zorgen over de natuur. Als waterschap zou ik dat toejuichen en met die mensen samen kijken hoe je dat het beste kunt organiseren. Is het niet een wens van waterschappen dat mensen zorgvuldiger omgaan met water, nu droogte een groter probleem wordt? Ik zeg pak die kans, want het heeft een inspirerende werking op anderen.”

‘Ga experimenten aan’
“Vaak geldt dat ambtenaren het zich niet kunnen voorstellen dat mensen anders willen wonen, in dit geval zonder riolering. Mijn advies aan de Waterschappen: ga kleinschalige experimenten aan in samenwerking met bereidwillige bewoners, daar kun je ontzettend veel van leren.”
De tekst loopt door onder de foto.

• De plaatsing van het tweede huisje in Brandwijk, door Dutch Tiny Houses. - Foto: Pitt Producties

Veel kosten na jarenlang gesteggel

BRANDWIJK • De echtparen Lammers en Hoekstra, bewoners van tiny houses in Brandwijk, proberen al sinds 2020 duidelijkheid te krijgen over de eisen waaraan hun afvalwaterbehandeling moet voldoen. Hun huisjes staan in de boomgaard achter de boerderij van de familie Verhoef aan de Brandwijksedijk. Een prachtige plek, maar het wonen daar leverde de families al veel kopzorgen op. 

Ingrid Lammers: “Mijn buurvrouw begon in 2020 met bellen en mailen naar de gemeente, bij het indienen van een principeverzoek. Later nam ik de communicatie deels van haar over. We wilden een helofytenfilter aanleggen. In de vergunning van Hoekstra uit augustus 2021 staat dat het waterschap ‘een positief advies had gegeven rondom afvalwaterbehandeling’. In onze vergunning van januari dit jaar staat dat wij ‘een grote IBA moeten aanleggen’, zonder uitleg. Een IBA is een Individuele Behandeling Afvalwater, zoals een septic tank. Maar een septic tank is niet voldoende zegt het waterschap.”

Niet coöperatief
“Het probleem is dat een helofytenfilter het gereinigde water uiteindelijk ergens kwijt moet kunnen. Bodemlozing is in natte tijden geen optie en bij lozing op het oppervlaktewater heb je te maken met het waterschap, dat niet coöperatief is. We zijn bang voor veel aanhoudend gedoe en overwegen nu toch aan te sluiten op het riool. Omdat we ver van het hoofdriool zitten, gaat dat ons veel geld kosten.”

De tekst loopt door onder de foto.

• Een tiny house in aanbouw. - Aangeleverd

Bouwer Liberté: ‘Het is nog steeds pionieren’

WERKENDAM • Liberté Tiny Houses uit Werkendam bouwde sinds de start in 2017 meer dan vijftig huisjes voor klanten in Nederland, Duitsland en Schotland.

“In de ene gemeente gaat het makkelijker dan de andere”, merkt Demi Beurskens van Liberté. “Dat komt doordat er geen vaste kaders zijn voor tiny houses. Dat maakt het lastig voor alle betrokken partijen. Ze vinden elke keer opnieuw het wiel uit. Het verloop hangt af van wil van de gemeente en de mensen die er werken. We horen soms dat een projectgroep informatie krijgt en een paar maanden later iets heel anders te horen krijgt doordat er een partij bij betrokken is die ook iets te zeggen heeft, zoals een welstandscommissie of het waterschap. Het is goed dat het goed geregeld moet worden, maar omdat het geen vast format heeft kan het soms heel lang duren. Het is nog steeds pionieren.”

De tekst loopt door onder de foto.

• Als het aan Bas de Groot ligt komen er nog veel meer tiny houses in Molenlanden. Foto: Geurt Mouthaan 

Raadslid Bas de Groot nog niet tevreden

MOLENLANDEN • Raadslid Bas de Groot (SGP) maakte deel uit van de initiatiefgroep tiny houses, samen met Paul Verschoor (PM) Jonette Korevaar (CDA) en Leo Timmer en Erik Jonker (CU). “Als initiatiefnemers zeiden we: we willen zo min mogelijk regels voor de pilot, maar of dat in de praktijk zo is kun je je afvragen.”

Het raadslid vindt dat off grid wonen mogelijk moet zijn. “Maar als een bezinkvijver buiten de oevers treedt in tijden van zware buien, krijg je toch te maken met het waterschap.” 

Van kastje naar muur
De Groot vraagt zich af: “Werken gemeente, waterschap en omgevingsdienst goed samen? Ik hoor van mensen dat ze van het kastje naar de muur gestuurd worden, dus er moet beter samengewerkt worden. Ik denk dat het te maken heeft met het onbekende. Bewoners van tiny houses en aanvragers van een vergunning hebben recht op goede antwoorden. De puzzel moet opgelost worden.”

Tweehonderd huisjes
De Groot is pas tevreden als er tweehonderd tiny houses in Molenlanden staan. “Ik heb gezegd: binnen vijf jaar, maar dat moet ik bijstellen. Ik had gehoopt dat het sneller en makkelijker zou gaan.”

• Marjolein Jonker, eerste tiny-housebewoner van Nederland, in haar tweede tiny house. Foto: Chiela van Meerwijk