Tricht herdenkt verwoestende windhoos

TRICHT • Tricht herdacht en herdenkt deze weken de verwoestende windhoos die het dorp op zondagmiddag 25 juni 1967 trof met een tentoonstelling en een theatervoorstelling.

Alle negen theateravonden in het dorpshuis waren al wekenlang uitverkocht. Volgens producent Ton van Vlijmen is dat een bewijs dat de ramp die het dorp op zondagmiddag 25 april 1967 trof nog steeds voortleeft in het collectieve geheugen van de dorpsbewoners.

Wederopbouw
"De voorstelling zoomt vooral in op de periode na de ramp, op de wederopbouw van het dorp en het vormgeven aan een nieuwe toekomst", zegt Van Vlijmen. "Het waren de woelige jaren zestig, met grote veranderingen en hoopvolle verwachting. Er speelde van alles: de hongersnood in Biafra, de Zesdaagse Oorlog. De welvaart nam toe. Steeds meer gezinnen kregen een auto en een televisie."

De personages in WIND! zijn verzonnen, hun verhalen niet. Tientallen bewoners van Tricht en omgeving, amateurspelers en muzikanten, herdenken de ramp door samen die periode opnieuw tot leven te brengen. WIND! is gebaseerd op 24 interviews met veertig verschillende ooggetuigen van destijds.

Overdonderd
Tricht werd op die bewuste broeierige zondagmiddag 25 juni tussen vijf en zes uur volledig overdonderd door de verwoestende windhoos. Eerder die middag waren ook het Belgische dorp Oostmalle en het Brabantse Chaam getroffen. De slurf was weer opgestegen en stortte zich rond verkeersplein Deil met een enorme kracht naar beneden.

"Ik hoorde een vreselijk lawaai en het water van de Linge scheidde zich als in de Rode Zee, je kon er gewoon doorheen lopen", vertelde de toen 14-jarige ooggetuige Jan Stolk aan de journalist van de plaatselijke courant. Vissers in hun bootje werden meters hoog meegevoerd.

Alles kwijt
Enkele seconden later werd de nieuwste uitbreidingswijk van Tricht bijna compleet van de kaart geveegd. Bomen werden uit de grond gerukt. Stenen, auto's en meubelstukken vlogen door de lucht. Alles gebeurde in een tijdsbestek van enkele seconden. Van Vlijmen: "De bewoners werden totaal overdonderd. Van het ene op het andere moment waren ze alles kwijt."

Al na een paar weken werd gestart met de herbouw van het dorp. Bouwvakkers offeren hun vakantie op om de beschadigde huizen op te knappen. In november konden veel getroffen bewoners al weer terug naar hun eigen plekje.

Voorstelling
Vorige week donderdag was de première van de voorstelling en de opening van de tentoonstelling. Mensen die het destijds hebben meegemaakt hebben een gereserveerde plek.

"Ik wou vandaag ook even kijken. Ik wilde de foto's wel eens zien en was benieuwd wat ze van die voorstelling hebben gemaakt", zegt Jan de Keijzer (79).

"Of ik de ramp heb meegemaakt? Nou en of. Ik woon al 54 jaar in Tricht. Ik was toen 29. We hadden visite, ik had die dag mijn neef en nicht uit Enspijk op bezoek. Die hadden een baby van zes weken. Mijn vrouw en mijn nicht gingen die middag nog een rondje lopen. Precies op de plek waar even later de windhoos toesloeg. Ze hebben het er dus goed van afgebracht."

Biertje
"Mijn neef en ik dronken een biertje; het was die middag bloedheet. Om een uur of vijf werd het aardedonker, er waaide van alles door de lucht. Het sloeg ook tegen de ruiten. Het duurde maar even. Toen het voorbij was, ben ik gelijk naar buiten gelopen, naar mijn buurman die een smederij had."

"Die zat rekeningen te schrijven en had eerst niet in de gaten hoe erg het was. 'Kom naar buiten man, half Tricht ligt plat', riep ik. Hij kon het amper geloven."

"Toen we nog aan het praten waren, werd-ie gewaarschuwd. Hij was bij de brandweer en werd opgeroepen." De gebeurtenissen van die zondagmiddag staan De Keijzer nog helder voor de geest. "Zoiets vergeet je nooit. Ik denk er vaak aan, zeker 's nacht bij zwaar onweer. Dan blijf ik zeker niet liggen."

Een hoop ellende
Dat geldt ook voor Fietje Jager – van Eck (82) die destijds aan de Lingedijk in Buurmalsen woonde. "Mijn ouders woonden in Tricht, in de Laan van Crayestein. We hoorden auto's en ziekenwagens rijden en de brandweer, maar wisten niet precies wat er gebeurd was. We zijn met de auto naar Tricht gegaan om te kijken hoe erg het was. Ik kan me van die tijd niet alles meer herinneren, maar ik weet wel dat we een hoop ellende aantroffen."

De schade aan het huis van mijn ouders viel nog mee: de pannen en de schoorsteen waren van het dak gewaaid. Het was vreselijk die middag. Mijn schoonouders woonden in Beesd en maakten een wandelingetje op de Appeldijk. Toen die bui eraan kwam, gingen ze plat op de grond liggen. Ach meneer, die windhoos is me altijd bijgebleven. Elke keer als het noodweer is, denk ik eraan."

Vreselijk warm
Jenneke van Kessel (93) woonde in 1967 in Deil. "Later ben ik naar Tricht verhuisd. Het huis waar ik nu in woon, is die dag voor de helft weggevaagd. Ik weet nog dat het vreselijk warm was. Zo benauwd."

"Toen de storm eraan kwam, werd het pikdonker. We zijn naar binnen gegaan. Zulk noodweer had ik nog nooit meegemaakt. In Deil trok de ergste storm over het kerkhof. De grafzerken van mijn man en zoontje zijn omgewaaid. Bij slecht weer denk ik altijd terug aan die middag. Dat vergeet je nooit meer."

Rode draad
Wout van den Berg (68) woonde in Tricht, maar bracht de middag door bij vrienden in Rumpt. "Ook daar was het noodweer: grote hagelstenen, storm, om bang van te worden. We hebben op de dijk staan kijken en zagen verderop die slurf. Dat gaat niet goed, zeiden we tegen elkaar, maar ik had er toen nog geen idee van dat Tricht werd geraakt."

"Ik probeerde mijn ouders te bellen, maar dat lukte niet. Rond half zeven ben ik naar huis gegaan, maar ik kwam niet ver. Wat een chaos. Het leek wel oorlogsgebied, of er een bom ontploft was."

Overleden
Later bleek het huis van de familie Van den Berg zwaar te zijn geraakt. De moeder en zus van Wout waren door 'particulieren' naar het ziekenhuis in Tiel gebracht. "Mijn vader is met de ziekenwagen naar Culemborg vervoerd. Hij is aan de gevolgen van de ramp overleden."

"Dat gold ook voor het zoontje van de buren dat die middag bij ons was. Hij was zes. Mijn vader had zijn armen nog om het mannetje heen geslagen om 'm te beschermen. Maar het mocht niet baten. De huisarts van het dorp heeft die jongen meegenomen. Dat wist ik niet, dat hoorde ik net pas."

Wout van den Berg noemt de ramp een 'rode draad in zijn leven'. "Het verdriet slijt van lieverlee, maar vergeten doe je het nooit. Het is een soort snijpunt, een ijkpunt. Als we het over vroeger hebben, praten we over de tijd van voor en van na de ramp. De windhoos heeft een stempel op mijn leven gedrukt."

Onherstelbaar
Er vielen vijf doden en 32 gewonden, 50 huizen werden onherstelbaar vernietigd, ongeveer eenzelfde aantal liep grote schade op. "In de verre omtrekt, tot voorbij Gorinchem, vallen brokstukken, golfplaten en graspollen die door de windhoos hoog waren opgezogen", schrijft Jan Buisman in zijn boek Extreem weer!

Er zijn zelfs spullen teruggevonden in de Noordoostpolder. Volgens het KNMI had de windhoos de kracht van een Amerikaanse tornado. Het is volgens Ton van Vlijmen een geluk bij een ongeluk dat veel mensen op die dag niet thuis waren. Velen zochten verkoeling bij het water.

Het persoonlijke leed was enorm. Van Vlijmen: "Vergeet niet: het was 1967. Er was in die tijd bijvoorbeeld nog geen traumahulp."

Solidariteit

Zoals bij elke ramp zorgde de ramp voor een grote onderlinge solidariteit. Koningin Juliana bracht een bezoek aan het getroffen gebied. Via een hulpactie werd duizenden guldens ingezameld.

"Wat het meeste indruk op mij heeft gemaakt, is de veerkracht die de mensen uit Tricht toonden om na de ramp door te gaan", zegt Van Vlijmen. "Ze gingen niet bij de pakken neerzitten, staken de handen uit de mouwen en hielpen elkaar waar dat kon."

Zondagmiddag is er een herdenkingsdienst in de hervormde Dorpskerk. Na de dienst is er een bijeenkomst bij het windhoosmonument aan de Laan van Crayenstein. Daar houdt burgemeester De Vries een toespraak.      

André Bijl/Dick Aanen