Historische vereniging verbolgen over 'sloop' synagoge

VIANEN • De historische vereniging Land van Brederode en daarbinnen de werkgroep Stadsherstel Vianen zijn verbijsterd over de mogelijke sloop van de monumentale synagoge aan de Bakkerstraat 8 in Vianen. Het verwijderen van de vloer en het weghalen van de monumentale interieurelementen is volgens beide organisaties gebeurd onder toeziend oog van Bouw- en Woningtoezicht.

De eigenaars van het pand ontkennen overigens dat er sprake is van sloop. Zij spreken van een zorgvuldig uitgevoerde restauratie.

Hoewel de synagoge al sinds 1914 niet meer in gebruik was voor de joodse eredienst, waren bijna alle oorspronkelijke elementen nog intact, zoals de vloer, de zuilen en de galerij voor de vrouwen. Ook de binnenplaats met wasgelegenheid was nog aanwezig.

De ruimte werd tot vorig jaar nog gebruikt voor kerkdiensten van 'Stichting Nederlands Hervormd Comité'. De predikanten die in deze diensten voorgingen kwamen voornamelijk uit de Hersteld Hervormde Kerk.

Vorig jaar wisselde het pand van eigenaar(s). Ze meldden zich in de zomer van 2018 bij de gemeente Vianen en gaven aan dat ze de synagogeruimte wilden restaureren.

Toestemming
De gemeente (Vianen) verleende vorig jaar september vervolgens toestemming aan de eigenaars om alvast bepaalde werkzaamheden uit te (laten) voeren, vooruitlopende op de procedure voor het verkrijgen van de omgevingsvergunning. De gemeente verkreeg daarvoor ook het fiat van de Erfgoedcommissie. Eén van de afspraken was dat tijdens de werkzaamheden aan de vloer de erfgoedcommissie zou komen inspecteren en dat deze inspectie mogelijk zou kunnen leiden tot nadere afspraken. De eigenaar heeft de commissie volgens de gemeente echter nooit uitgenodigd en heeft de werkzaamheden waarschijnlijk naar eigen inzicht uitgevoerd.

Dit laatste wordt overigens door de nieuwe eigenaars ontkend. "De hele restauratie is vanaf het begin aangepakt in nauw overleg met de Erfgoedcommissie. Dat gebeurde uiterst zorgvuldig. We hebben ons altijd aan de regeltjes gehouden." De eigenaar van het pand wil overigens niet bevestigen dat de synagoge weer in de oorspronkelijke staat wordt teruggebracht.

Toen ambtenaren van de vergunningsafdeling WABO van de gemeente Vijfheerenlanden deze zomer poolshoogte wilden gaan nemen constateerden ze dat de (sloop)werkzaamheden al waren gestart. "Wij zijn ter plaatse geweest om te kijken of de werkzaamheden stilgelegd konden worden", schrijft de vergunningverlener en casemanager WABO op 3 juni van dit jaar aan de historische vereniging. Het bleek echter dat de vloer op dat moment al was verwijderd. Er is toen verder geen actie ondernomen. 

"Kan het nog fouter gaan?", reageerde de historische vereniging in juli in een brief richting de gemeente. "Rijksmonumenten hebben die status niet gekregen om ze volgens voorgaande methode te laten slopen." Het Monumentenbeleid is volgens de historische vereniging een gemeentelijke taak waarvoor financiële
middelen zijn. "Daartoe behoort ook ter zake kundig toezicht. Tot in het begin van de jaren 2000 was er toezicht op het verbouwen en restaureren in de gemeente Vianen. Met het wisselen van colleges is dit stilaan verdwenen uit het takenpakket."

'Met stomheid geslagen'
"We zijn met stomheid geslagen", zegt ook Arie Verlaan van de werkgroep Stadsherstel. De voormalige stadsarchitect, die in Vianen veel restauratiewerkzaamheden heeft uitgevoerd, vindt het ongelooflijk dat dit heeft kunnen gebeuren. "Toen de werkgroep vorig jaar in mei van start ging zijn we op bezoek geweest bij de Erfgoedcommissie. Toen werd daar nog eens benadrukt dat er aan het interieur van de synagoge absoluut niks veranderd mocht worden."

De gemeente heeft volgens Verlaan lopen slapen. In de brief aan de nieuwe eigenaar is de gemeente in elk geval nooit duidelijk geweest wat wel en wat niet toegestaan was. In de brief van september 2018 werd niet gerept over het interieur van de synagoge.

Reactie gemeente
"We hebben in Vijfheerenlanden te maken met fouten die -zeer tot onze spijt- in het verleden gemaakt zijn", zegt woordvoerster Marieke Kuysters van de gemeente Vijfheerenlanden donderdag in een reactie. "Helaas hebben die hun doorwerking in het heden. Door deze fouten konden wij in dit geval niet handhaven. De gemeente doet er alles aan om dit in de toekomst te voorkomen."

Het CDA heeft inmiddels schriftelijke vragen gesteld aan het college.