Arkels tweetal wil tuinierend de aarde redden

regio • Een groot deel van het aardoppervlak bestaat uit tuinen. Als iedere tuineigenaar de natuur kansen geeft, zou dat de nadelige gevolgen van het broeikaseffect flink dempen. Stel Esther Dijkstra en Wilma Abspoel uit Arkel daar één vraag over en je krijgt een kruiwagen aan adviezen.

Esther studeerde Bos- en Natuurbeheer in Velp en volgde een opleiding over permacultuur. Wilma Abspoel en haar man zijn al decennia de drijvende krachten achter natuurtuin De Punt in Arkel. Daarnaast zijn de twee vrouwen betrokken bij menig duurzaam initiatief in de regio en daarbuiten. Op een regenachtige middag, met thee en een spinnende kat binnen handbereik, vertellen ze in de tuinkamer van Wilma hoe en waarom zij tenminste een klein stukje van de aarde proberen te redden.

Bestrijdingsmiddelen
“Ik raakte gemotiveerd toen ik ruim vijftien jaar geleden bijen ging houden”, vertelt Esther. “Ik merkte dat er een tekort is aan voedsel voor bijen en raakte geïnteresseerd in ecologie. Steeds beter zag ik dat het misgaat. Ik hoorde over bestrijdingsmiddelen waardoor bijen doodgaan en grondwater vervuild raakt. De wereld wordt steeds minder leefbaar, onder het mom van economische belangen die altijd voorgaan. Ik wil de stem van de natuur laten horen."

Rouwproces 
"De coronacrisis zie ik als een kans. Veel mensen gingen de natuur in, we beseffen beter dat we onderdeel zijn van de natuur die we aan het vervuilen zijn. De omgang met het klimaatprobleem kun je vergelijken met een rouwproces: mensen ontkennen het vaak eerst, worden daarna boos en gaan vervolgens zelf wat doen.”

Leeuwerik
Wilma herkent het rouwproces. “Vroeger genoot ik intens van een zingende leeuwerik. Die hoorde je op iedere straathoek. Nu moet je die met een lantaarntje zoeken. Daar kan ik vreselijk verdrietig van worden en het motiveert me om me heel hard in te zetten voor natuurbehoud. Want als de natuur het niet meer doet, doen wij het ook niet meer. In een ontwikkelplan komt natuur vaak pas later aan de orde. Eerst worden alle bomen omgehakt, dan komen er huizen, wegen en parkeerplaatsen. Een paar postzegels blijven over voor groen. Dus wij moeten voortdurend aan de bel trekken.” Met een vastberaden blik: “Ik zal doorgaan tot ik tussen zes plankjes lig.”

Natuurtuin
Een deel van hun activiteiten vindt dicht bij huis plaats, in de natuurtuin naast het pand van Wilma en haar man, waar Esther woonruimte huurt. Ze willen zoveel mogelijk soorten planten en dieren een plek bieden, om de veerkracht van de natuur te vergroten. Alsof ze een act hebben ingestudeerd vullen ze elkaar aan bij hun uitleg.

Esther: “Diversiteit bevorder je door te variëren in hoogte, dus door te kiezen voor een afwisseling van bomen, struiken en lage planten. De meeste biodiversiteit zit in overgangen, zoals bij een bosrand, waar beplanting van laag naar hoog gaat. Of waar het gaat van nat naar droog. Kies bijvoorbeeld een schutting met klimop en ernaast een border met bloeiende planten. In klimop kunnen vogels nestelen. Varieer ook in bloeitijd, kies soorten die vroeg en laat bloeien. Dus niet alleen een vlinderstruik; die bloeit maar een maandje.”

Niet te netjes
Wilma: “En neem zoveel mogelijk inheemse soorten, want beestjes kunnen niet zoveel met exotische planten.” Esther: “Je hebt nectar- en waardplanten.” Wilma: “De eerste soort levert voedsel voor vlinders, de tweede biedt een plek waar vlinders eitjes op kunnen leggen en waar hun rupsen van kunnen eten. De waardplant is voor elke vlindersoort verschillend. En tuinen moeten niet te netjes zijn. Juist allerlei planten die mensen onkruid noemen zijn voor de diversiteit belangrijk.”

Gezond bodemleven
Ze hebben meer tips. “Laat blaadjes onder de boom liggen, daar kruipen egels en insecten in”, zegt Wilma. Esther: “Blaadjes worden humus, daar komen wormen in, die worden gegeten door merels.” Wilma: “Een tuin met gezond bodemleven, met veel organische stoffen, wormen en insecten, houdt beter vocht vast. Je hebt dus minder last van droogte. En bij regen absorbeert je tuin het water veel beter. Als in een stad bomen omgehakt worden, lopen daarna kelders onder.” Esther: “Bomen zorgen ook voor verkoeling.” Wilma: “Alles wat verdampt geeft koelte.”

Egels
Een goede bodem is altijd bedekt. Esther: “Als je de natuur niet haar vrije gang wil laten gaan, kun je zorgen voor bodembedekkers.” Wilma: “Op een zonnige plek kun je tijm zetten.” Esther: “Onder bomen: sneeuwklokjes, maagdenpalm of daslook.” Wilma: "Wat ook leuk is: dakpannen of stenen op elkaar, met bergachtige planten. Dan creëer je een plekje voor padden en salamanders. En egels zoeken er een holletje.” Nog iets belangrijks: “Je moet niet teveel een vooropgezet idee hebben, want de natuur doet altijd iets anders, dat is heel verrassend. Tuinieren is een beetje spelen."

Veel erger
Ze vragen zich allebei af of de mensheid op tijd is met het nemen van maatregelen. Wilma: “Dat er iets gaat gebeuren, staat als paal boven water; gaan we met z’n allen naar de Filistijnen of gaat de wal op tijd het schip keren? Ik denk dat natuur zich wel weer herstelt, maar of de mensheid dat gaat beleven weet ik niet. Ik heb mensen horen zeggen: corona is het ergste wat we sinds de oorlog hebben meegemaakt.” Verontwaardigd: “Dit is helemaal niet het ergste. De klimaatcrisis is veel erger.”

Harde leerschool
Esther: “Marjan Minnesma van Urgenda zei: ‘Als het klimaat op de ic ligt, is het te laat.’ Zelf heb ik jarenlang te hard geprobeerd om er wat tegen te doen. Ik liep dood, dat was een harde leerschool. Nu doe ik wat binnen mijn bereik ligt, hoe klein het ook is. Als iedereen er een paar tegels uithaalt, is het al beter.”

Het klimaat verandert: de mens moet zich aanpassen. Hoe doen we dat in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden (AV)? De serie 'klimaatadaptatie in de polder' laat koplopers aan het woord, mensen die al stappen zetten op weg naar een andere manier van leven en/of ondernemen. Van het plaatsen van een regenton tot verhogen van het waterpeil, van minder vlees eten tot zonnepanelen op je stal. Onze regio is op weg. Kan de AV een voorbeeldfunctie krijgen?