Metingen bij pilot drukdrainage geven boeren hoop

MOLENAARSGRAAF • Midden in een weiland van boer Kees Baan uit Molenaarsgraaf staat een vreemd wit kastje. Op deze plek meet hydroloog Gé van den Eertwegh wat het effect is van een verhoogd slootwaterpeil en drukdrainage. Zijn eerste conclusie: dat effect ís er.

Drie betrokken boeren, Van den Eertwegh van KnowH2O en BlauwZaam houden de meetresultaten met grote belangstelling in de gaten, zowel die van de proefplekken als van een referentieperceel waar alles op de reguliere manier gaat.

Daling vermindert
De eerste resultaten zijn hoopgevend, blijkt uit een grafiek die Baan aan zijn keukentafel laat zien. Een hoge blauwe lijn geeft de bodembeweging weer van het natte perceel, een lagere oranje lijn die van het referentieperceel. Baan: “In de droge zomer van vorig jaar was de bodemdaling groter dan in de natte zomer van 2021. Het lijkt erop dat de bodem niet in zijn geheel terugkomt op het oude niveau. Uit het verschil met het referentieperceel kun je de conclusie trekken dat nat houden van veen de bodemdaling vermindert, misschien zelfs halveert.”

Verhoogd peil
Niet alleen bij Baan staat een instrument, ook de boeren Peter Heikoop (Nieuwland) en Mattias Verhoef (Brandwijk) hebben er een, maar vanwege de kosten wordt de bodembeweging alleen gemeten bij Baan en op een referentieperceel. Anders dan bij de proef van Groene Kaascirkel, waar eveneens gewerkt wordt met drukdrainage, is bij de drie genoemde boeren ook het slootwaterpeil verhoogd en worden tevens de waterkwaliteit, temperatuur en grondwaterstand gemeten.

Juiste momenten
Baan: “Meten doen we elk kwartier. Ook meten we het slootpeil, putpeil en het bodemvocht.” Van den Eertwegh weet dat meten op de juiste momenten belangrijk is. “Als je op de verkeerde momenten meet, kun je zelfs denken dat sprake is van een bodemstijging. Wij zien in de grafiek een sterk verband met de grondwaterstand. Het is nodig om het hele jaar rond te meten om echt conclusies te kunnen trekken. Je kunt niet zeggen: we meten elk jaar op 3 juni, want in 2021 was het op 3 juni bijvoorbeeld heel nat en op 3 juni 2022 was het kurkdroog. Dus wat meet je dan? En welke conclusies trek je als je maar op bepaalde momenten meet?”

Daling reduceert
Uit de metingen blijkt dat het vernatte perceel in twee jaar met 20 millimeter daalde, het niet vernatte perceel met 38 millimeter. Baan: “Dat betekent dat vernatting de daling met ongeveer 50 procent reduceert.” Van den Eertwegh: “Er is nu meer aandacht voor, want als veen inklinkt komt er CO2 vrij.”

Oasen
In grote lijnen is bekend wat het effect van menselijke activiteiten op bodemdaling is. Baan: “We weten ook dat het best hard kan gaan met de daling. Nu zoekt Oasen nieuw gebied om grondwater op te pompen. De vraag is: Moet je in een lager gedeelte dat soort activiteiten doen? Voor het antwoord zijn onze metingen belangrijk.”

Zoektocht
Geld voor de pilot komt van de provincies Utrecht en Zuid-Holland en de drie deelnemende boeren. De laatsten betaalden een deel van de aanleg en steken er tijd in. Rolia Wiggelinkhuijsen van BlauwZaam: “Het Waterschap Rivierenland en de regio doen ook mee.” Over de tijd die het kost zegt Baan: “In het groeiseizoen moet je er elke twee weken naartoe, omdat je balanceert op de grens van wat wel en niet kan. Het is een zoektocht naar wat mogelijk is, zodat je ook nog verder kan met je bedrijf. Bij veel regenval is het lastig; de ‘spons’ van de bodem is dan al vol en dan komt er nog meer bij.”

Uitbreiding pilot
Er zijn plannen voor uitbreiding van de pilot. Baan: “De gemeente Molenlanden zoekt locaties in Bleskensgraaf Noord en Brandwijk om in totaal 500 hectare onderwaterdrainage aan te leggen met verhoogd peil. Een soort drukdrainage. Maar het is nog niet rond.” Wiggelinkhuijsen: “De vraag is: moet je het per 3 hectare doen? Dan krijg je 175 putten en pompen. Op dit moment gaat het nog niet zo hard omdat er nog veel onduidelijkheden zijn.”

Landbouwkundig gebruik
De deelnemers aan de pilot gaan het derde jaar in. Baan: “De meetgegevens zijn zo interessant dat het jammer zou zijn om te stoppen. Ik zou het wenselijk vinden om de meting nog tien, twintig jaar voort te zetten, dat geeft een betrouwbaar beeld. Het zou handig zijn als je dat op meerdere plaatsen doet. Dan heb je betrouwbare informatie over de bodemdaling nu en over hoe je hem zo klein mogelijk kunt maken. Daarbij vind ik het aspect ‘landbouwkundig gebruik’ belangrijk.”

Kleinkinderen
Aan de keukentafel van Baan is het drietal het erover eens dat niets doen geen optie is. Baan: “Als we doorgaan met water wegpompen, kunnen onze kleinkinderen dan straks nog boeren in deze polder?”