Rekenkamer Vijfheerenlanden: Raadsleden stelden te weinig vragen in Niemans-dossier

VIJFHEERENLANDEN • Tijdens geheime informatiesessies over de Niemans-zaak hebben de raadsleden van fusiegemeenten Leerdam, Vianen en Zederik en later Vijfheerenlanden weinig kritische vragen gesteld aan het college. 

Er werd gedurende de procedure geen eigen expertise ingeschakeld. “En men maakte vrijwel geen gebruik van de beschikbare instrumenten om een eigen politieke afweging te kunnen maken”, concludeert de rekenkamer Vijfheerenlanden in het vandaag gepubliceerde onderzoek naar de rol van de gemeenteraad in dit dossier. De rekenkamer onderzocht de periode 2015-2021.

De belangrijkste vraag in het dossier Niemans Beton is en blijft: Hoe kan het gebeuren dat een gemeente van de rechter 92 miljoen euro moet betalen vanwege een stuk grond dat de gemeente veertig jaar geleden wel aan Niemans Beton verkocht, maar vervolgens niet leverde? Er werd ruim 40 jaar over geprocedeerd. De schuldvraag was overigens begin jaren 90 al vastgesteld. Maar er is daarna nog bijna 28 jaar juridische strijd gevoerd over het te betalen schadebedrag. 

Geheim
Het college zorgde dat veel informatie die werd gedeeld met de raad de status ‘geheim’ had. De rekenkamer vindt dat die geheimhouding, vanwege de onderhandelingspositie van de gemeente in de rechtbank, ook begrijpelijk was. “Maar de keuze van het college om de raden alleen maar mondeling informatie te geven heeft voor raadsleden niet bijgedragen aan de begrijpelijkheid van het dossier. Raadsleden hadden die informatie bijvoorbeeld ter inzage kunnen krijgen (onder geheimhouding) om nog eens rustig na te lezen en echt goed te begrijpen hoe de vork in de steel zat.”

Maar die mogelijkheid hadden raadsleden meestal niet. “Er was bij de fusie een reservering opgenomen voor een te betalen schadebedrag, maar in het haalbaarheidsonderzoek naar de fusie werd het dossier Niemans Beton verder niet betrokken. Ook dit deed de gemeente Vianen om de eigen positie in de rechtszaak niet te schaden.”

Mondeling
De gemeenteraden van de andere beide fusiegemeenten Leerdam en Zederik werden in plaats hiervan destijds mondeling geïnformeerd door de wethouder van de gemeente Vianen en door de accountant en advocaat van de gemeente Vianen. “Hoewel niet voor alle raadsleden duidelijk was dat deze informatie in plaats van het haalbaarheidsonderzoek werd verstrekt, constateert de rekenkamer tegelijkertijd ook dat de verstrekte informatie op dit punt ‘juist, compleet en tijdig’ is geweest.”

Het college spande zich volgens de Rekenkamer zeker in om alle raden op de hoogte te houden gedurende het hele proces. Op grond van de conclusies beveelt de rekenkamer de raad aan om ook in besloten en geheime vergadering gebruik te maken van mogelijkheden die ze heeft om (bij) te sturen. “Verder wordt aan het college aangegeven dat ook zíj een rol hebben bij het goed in positie brengen van de raad.”