Ook in West Betuwe stikstofproblemen

WEST BETUWE • De discussie tussen natuur en landbouw is al jaren aan de gang. Maar nu zit alles klem. Wat is er gebeurd? Een uitspraak van de Raad van State heeft de toekomst van veel boerderijen op losse schroeven gezet. Het leidt tot boerenprotesten, de landbouw gaat op slot en ondertussen gaat de natuur steeds harder achteruit.

Wat is er aan de hand? De problemen begonnen in 2008. Door een uitspraak van de rechter werd het heel erg moeilijk boeren een vergunning te verlenen omdat er al te veel stikstof vrij kwam, er kon niets meer bij. Maar het Rijk bedacht een nieuwe regeling, of beter een truc, de zogenaamde PAS regeling. 

PAS staat voor Programma Aanpak Stikstof. Het kwam er in het kort op neer dat een bedrijf door de PAS toch kon uitbreiden; er moesten dan wel maatregelen volgen die het negatieve effect op de natuur zouden verkleinen. Welke maatregelen en welk effect kon later worden ingevuld; en op dat laatste is het nu vastgelopen. Het mag niet van de rechter. Genomen maatregelen en met name hun concrete effect moeten van tevoren bekend zijn.  

Allerlei adviesraden waarschuwden het kabinet dat dit idee geen stand zou houden voor de rechter. Maar er kwam een wet, die de truc mogelijk maakte. Bedrijven kregen nieuwe, ruimere vergunningen. In 2019 liep het spaak bij de Raad van State. Gevolg: een groot aantal verleende vergunningen werd in een klap ongeldig. Maar er was wel fors geïnvesteerd door boeren.

Rep en roer

Het kabinet heeft een kaart openbaar gemaakt waarop voor heel Nederland per gebied is aangegeven hoeveel de stikstofuitstoot van de landbouw omlaag moet. Het heeft geleid tot massale protesten in Stroe, een dorp in de Gelderse Vallei waar de problemen veruit het grootst zijn. Boerenorganisatie Agractie roept de Boerenrepubliek uit en kondigt een burgeroorlog aan. 

De Wageningse oud-hoogleraar Jan Douwe van der Ploeg , zo’n beetje de uitvinder van de plattelandsvernieuwing, wijst er op dat het beleid er altijd op gericht is geweest dat boeren hun veestapel konden uitbreiden: “Boeren zitten daarom nu vast. Met hoge schulden als gevolg.” Zelfs koning Willem Alexander spreekt zich uit: “Boeren draag ik echt in mijn hart, ze zijn een heel belangrijk deel van ons land.” Boeren zijn voor hem deel van de geschiedenis en hopelijk ook van de toekomst van Nederland. Nederland is in rep en roer.

Gevolgen in West Betuwe

Voor West Betuwe zijn de gevolgen groot. Gijsbert van de Water, bedrijfsadviseur van veel agrarische bedrijven, schetst de situatie: “In het grootste deel van West Betuwe moet de stikstofuitsoot met 12% omlaag. Een op de tien boeren zal moeten stoppen. Alles wat je familie in soms honderd jaar heeft opgebouwd is dan ineens weg.” Alles is onzeker geworden. Van de Water maakt zich zorgen over de perspectieven voor jonge boeren, of biologische boeren: 

“En vergeet de toeleverende sectoren niet. Die is enorm. Melk- en kaasfabrieken, veevoederindustrie. Maar ook de mensen er omheen, van dierenartsen tot melkrijders.” Hij merkt wel op dat er de afgelopen jaren veel boeren zijn gestopt: “De eerder aan deze bedrijven vergunde stikstofruimte kun je meetellen in de 12% reductie. Maar de provincie is nu aan zet.”

Vlakbij Natura 2000gebied

Voor veehouder en voormalig LTO bestuurder Ton van Miltenburg zijn de problemen aanzienlijk groter. Zijn bedrijf zit vlakbij de uiterwaarden van de Waal, Natura 2000. Daar en langs onder meer de Diefdijk moet de stikstofuitstoot met 58% terug. Hij is een boer zoals zovelen: “Het is een manier van leven. Als boer wil je 30 tot 40 jaar boeren en dan een robuust bedrijf doorgeven aan je opvolger.” 

Hij hoopt dat een van zijn zoons die opvolger wordt, maar laat hem daarin  vrij. “Maar nu staat alles op losse schroeven. Ik heb dit bedrijf twintig jaar geleden over genomen, we hebben het een jaar of tien geleden gemoderniseerd en uitgebreid. Keurig netjes een vergunning aangevraagd en gekregen. Fors geïnvesteerd. In vee, maar ook in innovaties als een stikstofarme vloer. 

En nu is die vergunning weg. En zeggen ze dat die vloer te weinig effect heeft. Ik val terug op de vergunning van mijn voorganger. Die had veel minder vee. En bovendien een ander bedrijf. Ik zit muurvast. Kan alleen maar afwachten wat er gebeurt. Heb geen idee hoe lang dat duurt. Maar ik weet wel dat ik niet kan investeren als dat nodig is. Elke bank zegt nu dat de risico’s van investeringen te groot zijn. Mijn bedrijf zit op slot. En ik weet niet voor hoe lang.”

Hoe nu verder

Voor veel boeren is het wachten geblazen: hoe gaan provincies het beleid uitvoeren? Ze moeten wel gewoon door, de koeien moeten gemolken. Ondertussen stijgt de rente, gaat de energieprijs omhoog en wordt krachtvoer duurder door de oorlog. En zit hun bedrijf op slot.

Wim Timmermans