Eerbetoon en eerherstel KNIL-militairen

TIEL • Vorig jaar maart gaf gemeente Tiel een beschermde status aan graven van overleden ex-KNIL-militairen.

Het ging om overleden ex-KNIL-militairen die in 1951 in Nederland aankwamen en hun echtgenotes/partners. Molukse vereniging Buah Hati startte daarop met een meldpunt voor meer aanvragen. Recent werden er weer acht graven toegevoegd. 

Barakkenkampen

Het idee is van de hand van Vic Mailoa (70 jaar). Hij woont sinds 1971 in Tiel. “Ik ben van de tweede generatie’, vertelt Vic. “Ik ben als kleuter opgegroeid in Westerbork, het doorvoerkamp voor Joodse slachtoffers naar de vernietigingskampen. Ik kan me nog goed herinneren dat we in bunkers speelden, er lagen nog militaire spullen van de Duitsers in.” De ontvangst van de KNIL-soldaten alhier was ronduit slecht, terwijl zij toch voor Nederland vochten in het voormalige Nederlands-Indië. “Er was opvang in barakkenkampen, één-wandig zonder isolatie. Velen van ons hebben nu nog longproblemen daardoor.” 

Vic is zich altijd blijven afvragen hoe de Nederlandse regering dat toch allemaal heeft kunnen doen. “Als klein kind heb je het misschien niet zo in de gaten, maar ik bleef er altijd aan denken. Ik besloot dat de eerste generatie KNIL-militairen een bijzonder graf verdiende. En hun vrouwen en partners ook, die hebben immers meegedeeld in het leed en het verdriet. 

Gezamenlijke geschiedenis

De Gemeente Tiel stemde toe. Het gebaar is een bewijs van de gezamenlijke geschiedenis van Nederland en de KNIL, maar ook van Tiel en de KNIL-militairen en hun families waarvan velen nog altijd hier wonen. Op 21 maart 2021 kregen de eerste graven de officiële historisch beschermde status. 

“Dat was een bijzondere dag”, vertelt Vic, “die datum was het namelijk precies 70 jaar geleden dat de eerste gezinnen hier aankwamen. De bijzondere status voor de graven is voor ons een vorm van eerbetoon, eerherstel en rechtsherstel voor de KNIL-militairen die een belangrijke bijdrage leverden aan de geschiedenis van Nederland.”
De Nederlandse regering beloofde de KNIL-militairen dat zij slechts tijdelijk in ons land zouden verblijven en dat zij konden terugkeren naar een eigen zelfstandige republiek. Dat vertrouwen werd ernstig beschaamd. Dat hun graven nu beschermd worden is een mooi en respectvol gebaar naar deze landgenoten toe.

Groot onderhoud

Een graf met een beschermde status mag niet zomaar verwijderd worden. De gemeente is eigenaar van het graf, zij neemt de grafrechten over, de nabestaanden hoeven niet meer hiervoor te betalen. De beschermde status wordt vaak gegeven aan grafmonumenten of graven van overledenen die belangrijk geweest zijn voor de geschiedenis van Nederland. De gemeente zorgt onder andere voor het groot onderhoud van deze graven, zoals wanneer graven verzakken of een grafsteen kapot is gegaan. Er is sprake van een nauwe samenwerking met de speciale KNIL-werkgroep. De nabestaanden zorgen alleen nog voor klein onderhoud en vanuit de Molukse gemeenschap houdt een team van vrijwilligers zich bezig met periodiek toezicht op het beheer en onderhoud van de graven met een beschermde status. Vic is zelf 25 jaar bestuurslid geweest van de Molukse Stichting Buah Hati en die stichting houdt in Tiel het register bij van de graven waarvoor een aanmelding is ontvangen en communiceert dit met de gemeente. Via Buah Hati kunnen nabestaanden een graf van een KNIL-militair in Tiel aanmelden als dat nog niet gebeurd is.

Landelijke navolging

Om in aanmerking te komen moet wel het legernummer van de KNIL-veteraan bekend zijn en de rechthebbenden van het graf moeten toestemming geven voor de aanvraag. Het Tielse project begint nu landelijke navolging te krijgen. Het idee van Vic Mailoa wordt nu ook in andere Molukse wijken in Nederland gedaan. “Bijvoorbeeld ook in Cuijk en Nijverdal en Wierden, en er lopen nog meer aanvragen van Molukse gemeenschappen bij gemeenten in andere plaatsen”, aldus Vic.

Marjon de Lange