Voor de allerlaatste keer het water op

TIEL • Een ingenieuze as-verstrooiingsinstallatie op de Neeltje Jantje moet ervoor zorgen dat meer mensen de laatste wens van hun dierbare overledene in vervulling kunnen laten gaan. Een soort tweede, heel plechtige uitvaart.

Al zo’n tien jaar kan de as van een overledene dierbare worden verstrooid vanaf de Neeltje Jantje. Deze Waalschokker, een voormalige vissersboot, ligt in de haven van Tiel. Vandaaruit wordt de Waal op gevaren voor een plechtige ceremonie. Tot voor kort gebeurde dat maar zelden, maar tijden veranderen. Nu is het as-verstrooien een onderdeel van het aanbod van de Stichting tot behoud van de Waalschokker ‘Neeltje Jantje’, die op 4 juni 2022 al 25 jaar bestaat.

“We zijn ooit begonnen met een regenpijp”, vertelt secretaris Roemer Daalderop aan boord van het vijftien meter lange, varende monument, “maar nu hebben we een mooi stuk hout, gezaagd uit twee in elkaar gegroeide bomen. Met een glazen stolp in een gat, in het midden van het hout, wordt de as gedoseerd boven het water verstrooid. Dat is natuurlijk veel mooier.”

Paneel met glazen stolp
Telkens als er voor een as-verstrooiingsplechtigheid wordt gevaren, wordt het houten paneel op de reling van de Neeltje Jantje bevestigd. De as van de overledene bevindt zich dan nog in de glazen stolp, die - samen met de andere benodigde attributen - in een houten kist wordt bewaard. “Pas als we gaan varen gaat de as-verstrooiingsinstallatie op het hout”, legt Daalderop uit. “Veldbloemen en kaarsen zorgen voor extra sfeer. Een ronde kogel sluit het gat af, totdat de plechtigheid plaatsvindt en de as heel geleidelijk wordt uitgestrooid.”

Tot voor kort vonden as-verstrooiingen incidenteel plaats, maar daar moet verandering in komen. De verstrooiingen zijn nu een vast onderdeel van wat met de Waalschokker ‘Neeltje Jantje’ mogelijk is. “We ontdekten dat as-verstrooiingen steeds vaker voorkomen en dachten: Daar moeten we hier aan de Waal op inspelen”, vertelt Daalderop.

Tegen de stroom in
“We varen ongeveer twee uur, binnen het bereik van het schip”, legt hij uit. “Ergens komt dan het moment van de as-verstrooiing. Als het zover is varen we tegen de stroom in, zodat de Neeltje Jantje stilligt in de Waal. Daarna is het aan de familie om de ceremonie in gang te zetten. Vaak is dat met gedichten en met bijvoorbeeld een muziekje waar opa van hield. Iemand van de familie zet vervolgens een draaiend mechanisme in beweging, waardoor de kogel steeds losser komt en de as in de Waal wordt verstrooid. Je zou het kunnen vergelijken met een zandloper. De schipper zet zijn pet af en er zijn ook twee matrozen bij. Als de as is uitgestrooid, gaan er vaak bloemen achteraan.”

Opluchting
“Daarna merk je de opluchting, omdat de dierbare nu écht is losgelaten. Ter afsluiting drinken we koffie of een wijntje. En eventueel nog een schippersbittertje, voor wie dat wil.”

De stichting bewaart het varende monument Neeltje Jantje voor het nageslacht én houdt haar vitaal, onder meer door er regelmatig mee te varen. Gezelschapjes kunnen de Waalschokker huren. Dat zorgt voor de nodige inkomsten, waarmee onder meer het normale onderhoud van de Neeltje Jantje - wat zo’n 5000 euro per jaar kost - kan worden betaald. Onlangs kreeg de uit 1931 daterende Waalschokker in Heerewaarden bovendien het nodige, negen maanden durende grootonderhoud. Kosten: 20.000 euro. Dat is veel geld, maar de 90-jarige dame kan er nu wél weer 20 jaar tegen. De stichting kan rekenen op de steun van sponsors, maar dat is niet genoeg. “We vinden dan ook dat we voor een as-verstrooiingsceremonie wel 395 euro mogen vragen. Dat is dan twee uur varen voor maximaal twaalf personen, inclusief drankjes en dergelijke. Wíj zorgen voor het schip en de installatie. Het is aan de familie hoe het een en ander verder wordt aangekleed.”

Groene krib
Binnenkort is er weer een as-verstrooiingsceremonie. “Bij de groene krib, een begrip in Tiel”, vertelt Roemer Daalderop. “De overleden meneer ging er altijd zwemmen en wil daar dus uitgestrooid worden. Tsja, veel mensen hébben wat met de Waal...”

Rob Zantinge