Over de Koningsdagtraditie in de regio - of het gebrek daaraan

REGIO • In sommige dorpen en steden floreert Koningsdag. In andere kernen lijkt de traditie bijna kopje onder te gaan. Hoe komt dat? "In zo'n dorp is het toch hechter."

In de stad Vianen - 20.000 inwoners - zijn slechts pakweg tachtig inwoners donateur van Oranjevereniging Vianen. Hoe komt dat? Voorzitter Margot Stolk weet het ook niet. Is het gebrek aan traditie? Misschien. "In sommige dorpen ben je vanaf je geboorte zo'n beetje lid van de Oranjevereniging. Dat hoort er gewoon bij. In Vianen is dat niet zo." Terwijl: aan de hoogte van de bijdrage zou het niet moeten liggen. Die kunnen donateurs van Oranjevereniging Vianen nota bene zelf bepalen. De meeste mensen betalen zo'n 7,50 euro op jaarbasis. Maar 5 euro mag bijvoorbeeld ook.

Aan het animo voor Koningsdag ontbreekt het niet in de Vrijstad, vindt Stolk. De Reigermarkt is bijvoorbeeld ontzettend populair. "Mensen staan om half 5 voor de poort om het mooiste plekje te bemachtigen." En ze herinnert zich nog goed hoe de stemming in de stad was, toen het vorige Oranjecomité Vianen kopje onder ging en er dat jaar vrijwel geen activiteiten waren. "Het gemeentebestuur heeft toen veel ontevreden reacties gekregen."

Maar toch. Oranjevereniging Vianen worstelt om het hoofd boven water te houden. Vorig jaar sloot de vereniging af met rode cijfers. Zo'n 300 euro. Stolk: "Dat is nog nooit gebeurd, sommige van onze eigen leden moesten enkele rekeningen betalen. Dat hoort, dat moet niet." Dus heeft het bestuur dit jaar moeten besluiten tot een iets versoberd programma. Niet twee clowns, maar één clown. Dat werk. Met een nieuw onderdeel – een loterij – hoopt de vereniging weer wat geld in het laatje te krijgen. Voor 0,50 eurocent kunnen mensen in de centrale tent aan de Voorstraat een lootje kopen tijdens Koningsdag, ze maken hiermee kans op allerlei prijzen die door de lokale middenstand beschikbaar zijn gesteld. "Zo hopen we weer wat extra geld te verdienen."

Alle beetjes helpen, dat is duidelijk. Moet Oranjevereniging Vianen niet gewoon de handdoek in de ring gooien? Stolk vindt van niet. "Je kunt altijd zonder, maar Koningsdag is wel een Nederlandse traditie. Zeker een activiteit als de Reigermarkt in Vianen, dat moet gewoon blijven bestaan. En als ik elk jaar die blije kopjes van die kinderen op het kinderplein zie, dan weet je waarvoor je het doet."

Betere tijden
In Werkendam zijn er juist weer betere tijden aangebroken voor de Oranjevereniging. Sinds januari vorig jaar is er een volledig nieuw bestuur. De vereniging kent nu zeven bestuursleden en dertien vrijwilligers in de activiteitencommissie, zegt voorzitter Anne-Marie Groeneveld. Zij meldde zichzelf nadat het vorige bestuur de noodklok had geluid. "In een oproep in de krant stond dat de Oranjevereniging zou verdwijnen als er geen nieuw bestuur gevormd zou worden", vertelt ze.

"Ik vond de Oranjevereniging altijd al een leuke vereniging en ik heb me toen naar aanleiding van dat bericht gemeld. In eerste instantie als vrijwilliger, maar ik werd gevraagd om voorzitter te worden. Via mijn eigen connecties heb ik weer andere mensen gevraagd om toe te treden tot het bestuur. Dat ging eigenlijk vrij eenvoudig. We zijn een groep jongere mensen, die trekken elkaar toch aan. En ook anderen voelden zich geroepen na die noodoproep van het oude bestuur."

Hoe de Oranjevereniging laatst een nieuwe penningmeester zocht is een vergelijkbaar succesverhaal. "Binnen een paar telefoontjes hadden we die gevonden", zegt Groeneveld. Het tekent hoe Koningsdag leeft in Werkendam. De Oranjevereniging kent zo'n duizend leden en vanaf donderdag is het drie dagen feest. "Mensen kijken er echt naar uit, want zoveel feesten worden hier niet georganiseerd. Ook op het programma voor dit jaar horen we weer veel goede reacties uit het dorp."

Groeneveld wijst bovendien op de saamhorigheid die Koningsdag in Werkendam teweeg brengt. "Als bestuursleden onderling hebben we het gezellig met elkaar, dat is belangrijk. En met Koningsdag werken we samen met Kozakken Boys, die tijdens de feestavonden de horeca voor haar rekening neemt. Twee vereniging werken dan samen om iets moois neer te zetten."

Nieuw leven in Leerdamse Koningsdag
In Leerdam is ondertussen de kersverse stichting 3045 – vorige maandag officieel opgericht – vol goede moed bezig om Koningsdag in Leerdam wat nieuw leven in te blazen. Hiermee krijgt de stad sinds járen weer een soort van Oranjevereniging, de vorige Oranjevereniging ging kopje onder en sindsdien werden de activiteiten georganiseerd door het aan de gemeente gelieerd comité 3045. Deze vrijwilligers gaan nu op eigen benen verder. Secretaris Wilna Kars is "vol goede moed" om de Oranjeactiviteiten in de Glasstad verder uit te breiden.

"Je hoort toch wel vaak van Leerdammers dat er tijdens Koningsdag te weinig is te doen. In de wijken zijn hier en daar wel wat activiteiten, maar dat is ook niet echt overdreven veel." Toch jammer voor zo'n stad, meent Kars. Stichting 3045 wil daar dus verandering in brengen, vanaf volgend jaar moet er tijdens Koningsdag in Leerdam meer op het programma staan. "We willen volgend jaar vooral meer dingen voor de kinderen organiseren. We zijn druk bezig met de planning."

Dit jaar verandert er nog niet heel veel: er is een vrijmarkt met zo'n zeventig kramen in de Kerkstraat, Fonteinstraat en op het Reilinghplein, een kinderloterij en een aubade. Om er volgend jaar meer van te maken, is er dus ook meer geld nodig. "We hopen dat zowel winkeliers en particulieren ons willen sponsoren. Alles is welkom."

Of het ooit ook zo groot wordt als in Schoonrewoerd, is de vraag. De Oranjevereniging daar weet een hele feestweek rondom Koningsdag in elkaar te draaien met artiesten als dj Paul Elstak en De Snollebollekes. Waarom kan dat niet in Leerdam? Kars lacht. "Grapje zeker?" Ze verwijst ook naar het trouwde ledenbestand van een dergelijke Oranjevereniging in een dorp. "In zo'n dorp is het toch hechter. Maar we gaan het gewoon ook proberen in Leerdam."

Ter ziele
Toch floreert Koningsdag niet in elk dorp. Neem Eethen, daar is er tijdens Koningsdag al een tijdje niet al teveel te beleven. Inwoners van het dorp zijn dit jaar met Koningsdag welkom in buurdorp Drongelen. "Het grootste probleem is om bestuurders en vrijwilligers te vinden."

De Oranjevereniging in het dorp is enkele jaren geleden ter ziele gegaan. Sindsdien vallen veel activiteiten in Eethen, bijvoorbeeld ook de intocht van Sinterklaas, onder de verantwoordelijkheid van Stichting Dorp Eethen.

"Het grootste probleem is om bestuurders en vrijwilligers te vinden", zegt Van Berkel. Samen met nog twee anderen vormt ze het huidige bestuur. "Maar we zijn allemaal boven de 60." Hetzelfde probleem ziet ze bij hengelsportvereniging De Bergse Maas, dat eveneens een driekoppig dagelijks bestuur kent en waar Van Berkel ook voorzitter is. "Maar goed, mensen kunnen niet alles tegelijk bolwerken." Tegelijkertijd wijst Van Berkel op de meivakantie, die steevast samenvalt met Koningsdag. "De levensstandaard is veranderd. Mensen zoeken het niet meer in hun dorp en gaan op vakantie. Reizen zijn in de meivakantie ook goedkoper dan in het hoogseizoen."

De kinderactiviteit organiseren de dorpen Drongelen en Eethen al decennia gezamenlijk. Alleen op vrijdagavond wordt in dorpshuis Teratina in Eethen nog een kinderdisco georganiseerd. "Vorig jaar hadden we nog een soort foute avond, maar daar kwam twintig man op af", zegt Lena van Berkel, voorzitter van stichting Dorp Eethen en beheerder van het dorpshuis. "Nu hopen we dat ouders tijdens zo'n avond met hun kinderen meekomen, zodat we toch een gezellige avond kunnen hebben. Vroeger hing men hier op Koninginnedag met de benen buiten en gingen er wel een paar fusten bier doorheen. Als er nu vier kratjes van 24 flesjes opgaan hebben we een goede avond gehad."