Eén gemeente Vijfheerenlanden weer stapje dichterbij

VIJFHEERENLANDEN • Het lijkt steeds waarschijnlijker dat de gemeenten Leerdam, Zederik en Vianen vanaf 2018 een nieuwe gemeente Vijfheerenlanden zullen gaan vormen. Het gerenommeerde bureau Berenschot ziet alleen maar voordelen.

Een nieuwe gemeente Vijfheerenlanden (zonder Lingewaal) gaat zo’n 55.000 inwoners tellen. “Bestuurlijk krachtig en onafhankelijk”, oordeelt Berenschot in vorige week gepresenteerde rapport voor elk van de drie gemeenten.  Het ambtelijk apparaat wordt ten opzichte van de huidige situatie in de drie afzonderlijke gemeenten met een factor 2,5 tot 3 vergroot. “Dit biedt vooralsnog voldoende houvast voor een langdurige solide operatie."

De Vijfheerenlanden vertonen veel samenhang. “Landschappelijk, historisch, zowel in cultuur als sociaal opzicht passen de gemeenten in de Vijfheerenlanden goed bij elkaar. Dit is niet alleen feitelijk waar, maar ook in de beleving van de gemeenschap onderschreven.”

Maar er zijn meer voordelen: de ambities van de Zuid-Hollandse gemeenten Leerdam en Zederik, geformuleerd in Visie 2030, lopen voor een groot deel parallel aan de ambities van de (nu nog) Utrechtse gemeente Vianen, die haar ambities vorig jaar formuleerde in de Toekomstvisie 2025. “De gemeenten hebben dezelfde centrale thema’s.”

Andere opties

Bureau Berenschot heeft ook gekeken naar andere opties  Bestuurlijke zelfstandigheid in combinatie met een vorm van pragmatisch samenwerken in de regio is op korte termijn best wel aantrekkelijk. In dit alternatief kunnen bestaande samenwerkingsverbanden worden uitgebouwd.

Hoewel het met aanpassingen voorstelbaar is dat een gemeente als Leerdam met deze optie nog enkele jaren voort kan, lijkt het volgens Berenschot  tegelijkertijd twijfelachtig of het een oplossing biedt voor de komende twintig jaar. "De constructie blijft immers complex, gekunsteld en suboptimaal.” Datzelfde geldt voor het alternatief waarin Leerdam meer gaat samenwerken met gemeenten in de Vijfheerenlanden.

Ook de mogelijkheid van een ambtelijke fusie is onderzocht. De betrokkenheid van raad, college en ambteljke organisaties bij het reilen en zeilen in de kernen is in dit alternatief groot. Verder: “De ambtelijke schaalgrootte is ruim en slagkracht en daadkracht van de ambtelijke organisatie is voorhanden. Bovendien is het model simpel en goed bestuurbaar. De bestuurlijke kracht van het college blijft echter zo goed als onveranderd. Vanwege de bestuurlijke situering in verschillende provincies en andere bovenlokale samenwerkingsverbanden blijft deze samenwerkingsvorm suboptimaal.”

Vianen

Opmerkelijk is overigens dat sinds begin dit jaar ook de gemeente Vianen weer volop in beeld is als het gaat om samenwerken of herindelen. Twaalf jaar geleden zocht deze Lekgemeente zijn heil in het Utrechtse. Maar raad en college zijn inmiddels bijgedraaid.

Bureau Berenschot heeft voor de gemeente Vianen ook gekeken naar een eventuele herindeling met gemeenten als Nieuwegein, IJsselstein en Houten. De samenhang in deze zogenaamde nieuw te vormen Lekstroomgemeente is volgens Bersenschot te gering. ”Het karakter van de Lekstroomgemeenten ten noorden van de Lek (met name dominante gemeenten als Houten en Nieuwegein) is meer grootstedelijk en Randstedelijk van oriëntatie. “Hier lijkt strijdigheid te bestaan met de kernwaarden en –kwalieiten van de gemeente Vianen. Op al deze vlakken is er te weinig overeenkomst met de met name grotere Lekstroomgemeenten.” Zelfs in een kleinere variant met alleen Nieuwegein bestaat volgens Berenschot het risico dat het belang van de kleine kernen onvoldoende gezien wordt. “Bij nog grotere varianten neemt dit risico toe.”

Veel potentie

De Lekstroomgemeenten vormen overigens wel een regio met veel potentie. Hier kan Vianen krachtig van profiteren, aldus Berenschot. “De duurzaamheid van deze optie is zakelijk gezien bijzonder goed. Meer dan voldoende omvang voor een gedegen ambtelijke organisatie en goede mogelijkheden om een kwalitatief hoogwaardig college te vormen. Kijkend naar de ambities van de gemeente Vianen kan deze zelfde duurzaamheid onder druk komen te staan vanuit het gebrek aan samenhang tussen de steden en dorpen.”

Dick Aanen