Fraude in voormalige gemeente Vlist: ‘Hoe kon dit op deze schaal gebeuren?’

KRIMPENERWAARD • Een ‘smet’, een ‘schande’ en ‘hoe heeft dit kunnen gebeuren?’ De raadsleden van de gemeente Krimpenerwaard gebruikten deze termen dinsdagavond om hun afkeuring te laten blijken over de geconstateerde fraude in de voormalige gemeente Vlist.

Het college van B&W heeft hiervan inmiddels aangifte gedaan bij het Openbaar Ministerie. Tevens laat het de eigen organisatie doorlichten. “Niet omdat er signalen zijn van fraude, wel om te kijken of we hier eventueel tegen bestand zijn”, lichtte burgemeester Roel Cazemier toe. “Er is een controle in gang gezet rondom het inkoop- en aanbestedingsproces, het inkoop- en facturenproces en de mandaatstructuur binnen de gemeente Krimpenerwaard.”

Eerder gaf B&W al opdracht aan Strated Consulting uit Rotterdam om onderzoek te doen naar de ‘malversaties’ in de voormalige gemeente Vlist in de periode 2012-2015. Het rapport lag dinsdagavond voor aan de gemeenteraad. 

Schijnconstructies
Een klokkenluider informeerde het college in juli over de fraudezaak. Volgens de melder is in 2014 in de toenmalige gemeente Vlist, net voor de herindeling waaruit de gemeente Krimpenerwaard ontstond, fraude gepleegd bij het in de markt zetten van bouwprojecten met een waarde van ruim 20 miljoen euro. Hierbij zouden een ambtenaar, een adviesbureau en twee aannemers betrokken zijn.

Volgens het onderzoek wordt bewezen geacht dat ‘doelbewust schijnconstructies zijn opgezet om bedrijven waar een gemeentelijk medewerker zakelijke belangen had, in te huren’: ‘Kunstmatige ophoging van en/of het indienen van valse facturen valt hierbij niet uit te sluiten. Er was onvoldoende sprake van functiescheiding, waardoor partijen ondanks belangenverstrengeling projecten konden uitvoeren. Hierbij wordt tevens niet uitgesloten dat bepaalde partijen zijn bevoordeeld bij aanbestedingen’, luidt de conclusie van het rapport. Geen enkele betrokkene is op dit moment nog werkzaam als contractpartij voor of binnen de gemeente Krimpenerwaard.

Pijn
Irma Bultman (CDA) dinsdagavond: “Dit doet pijn. Hoe kon dit op deze schaal plaatsvinden? En, nog belangrijker, zou dit anno nu ook in de gemeente Krimpenerwaard kunnen gebeuren? Zijn hier de controles op orde?”

Ad Struijs (Pro Krimpenerwaard) sprak van ‘belangenverstrengeling, dubbele petten en valse en hoge facturen’. Hij hekelde de rol van de voormalige portefeuillehouder, burgemeester Aaltina Evenhuis-Meppelink, die niet wilde meewerken aan het onderzoek. “Haar rol moet worden onderzocht.” Tevens wilde hij het onderzoek uitbreiden naar voormalige fractievoorzitters uit de gemeente Vlist, iets waar SGP’er Jan Verburg zich graag bij aansloot. “Ik ben zelf één van hen. Ik wil met alle plezier meewerken, want ik heb niets te verbergen.”

Vervolgens: “Het is een geschiedenis, die we het liefst zo snel mogelijk achter ons willen laten. Het is een schande dat dit heeft kunnen gebeuren, zeker omdat het om belastinggeld gaat. Dit moet tot op de bodem uitgezocht worden.”

Ook de overige raadsleden sloten zich hier, in al dan niet gelijke bewoordingen, bij aan. Ze hopen op een nader onderzoek, waarbij burgemeester Cazemier aangaf dat het Openbaar Ministerie meer bevoegdheden heeft dan het onderzoeksbureau. “Denk aan het eventueel in beslag nemen van computers, huiszoekingen en dergelijke. Bij vervolging zullen betrokkenen civielrechtelijk worden aangesproken en volgt er dus een claim.”

Potverteren
De situatie in de voormalige gemeente Vlist was anno 2014 een bijzondere, schetst onderzoeksbureau Strated Consulting: ‘Vlak voor de herindeling naar de gemeente Krimpenerwaard wilde Vlist, net als vele andere gemeenten die zich geconfronteerd zagen met herindeling, versneld allerlei werken uitvoeren. Dit om de eigen openbare ruimte naar een hoger niveau te tillen en civieltechnische werken op te knappen’.

Een kwestie van potverteren dus, zodat het geld niet naar de nieuwe gemeente zou vloeien. En dus werden enkele adviesbureaus ingeschakeld om nog voor de herindeling (miljoenen)projecten in de markt te zetten. 

De (ingehuurde) projectleider op het gemeentekantoor in Stolwijk werkte hierbij samen met -op papier- drie adviesbureaus. Deze bedrijven waren feitelijk één bedrijf en zaten in hetzelfde bedrijfspand. De projectleider zou in het geheim voor een van de adviesbureaus hebben gewerkt, waarmee dus sprake was van belangenverstrengeling. 

Een reëel scenario is volgens Strated Consulting dat het opstellen van bestekken via het adviesbureau in volledig samenspel ging met een aannemer: ‘Wellicht werden de bestekken zelfs gezamenlijk gecalculeerd. Dit met als voordeel dat de aannemer altijd het project won en de overige inschrijvers voor de bühne meeschreven’.

Vervolgens: ‘Tevens is een reëel scenario, gezien de geschetste omstandigheden, dat door marktpartijen facturen kunstmatig werden verhoogd dan wel dat er valse facturen zijn ingediend, die vervolgens werden goedgekeurd door samenspannende extern ingehuurde gemeentelijke projectleider(s). Zeker is dat vooralsnog niet. De facturen van de adviesbureaus vielen op diverse projecten flink hoger uit dan geoffreerd. Andere ambtenaren van de voormalige gemeente Vlist vermoedden wel iets, maar kregen er de vinger niet op. Wel zijn maatregelen getroffen in de vorm van afscheid nemen van bepaalde betrokkenen’.