Boek: 'Wel gebogen, niet gebroken'

SCHOONHOVEN • Carel de Mari speurde met schoolvriend Theo van Bemmel en nicht Betty Bastiaans naar het verleden van zijn oom Henk Bastiaans, die acht concentratiekampen overleefde.

Bastiaans' onthutsende dagboek is leidraad in hun boek 'Wel gebogen, niet gebroken', dat afgelopen week in voormalig Kamp Amersfoort door het schrijverstrio werd gepresenteerd. Henk Bastiaans (1914-1989) was een Haagse postbode, die na zijn arrestatie vanwege sabotagedaden onder erbarmelijke omstandigheden verbleef in dit kamp. Voor de verzetsstrijder zouden er nog veel wreedheden in Duitse en Oostenrijkse Vernichtungslager volgen. Het was een godswonder dat hij dat overleefde.

Schoonhovenaar Carel de Mari (72) schreef mee aan het boek over zijn oom en koppelde daar enige fictie aan vast om de gebeurtenissen toegankelijk te maken voor een breder publiek. "Het eerste deel is in de vorm van een roman opgeschreven. Daarna volgt een hoofdstuk met feiten uit het onderzoek van Theo van Bemmel. Deel drie is het dagboek van Henk Bastiaans, dat je nauwelijks zonder afschuw en verdriet kan uitlezen." Het indringende boek geeft andere onderzoekers wellicht nieuwe aanknopingspunten. Over veel verzetsdaden en gebeurtenissen is weinig concrete informatie. "De rol van individuele verzetsstrijders is vaak niet te achterhalen. Om veiligheidsredenen werden geen namen genoemd. Diverse betrokkenen zijn inmiddels overleden. Dat betekende bijna 75 jaar na de bevrijding een speurtocht vol obstakels", zegt De Mari.

Henk Bastiaans vertelde na thuiskomst weinig over alle gruwelijkheden. "Zijn kampherinneringen verdrongen dat. Hij schreef het allemaal op na advies van de huisarts. Pas na de digitalisering van zijn verhalen in 2004 is zijn dochter Betty op zoek gegaan naar meer informatie. Ze maakte in 2009 een reis langs de concentratiekampen waar haar vader gevangen had gezeten. Dat was heel heftig."

Stroomversnelling
Ruim twee jaar geleden stuitte Theo van Bemmel in het Nationaal Archief bij toeval op de naam H.L. Bastiaans. Hij nam contact op met zijn vroegere maatje Carel de Mari. "Daarna raakte alles in een stroomversnelling. We besloten gedrieën aan de slag te gaan om een boek uit te brengen."

Het bizarre dagboek maakte enorme indruk op De Mari. "Het gebrek aan interesse van de overheid voor de slachtoffers van de oorlog was stuitend. Henk Bastiaans wilde zijn gezin er niet mee belasten. Je krijgt nog meer bewondering voor zijn doorzettingsvermogen en kracht om nuances te zien. Ome Henk was vergevingsgezind. Voor iedereen gold tijdens de oorlog overlevingsdrang."

Meer dood dan levend werd ome Henk door de Amerikanen op 6 mei 1945 bevrijd en door Het Rode Kruis naar Parijs gevlogen voor herstel. De Mari: "Hij woog amper 30 kilo. In juli '45 kwam hij thuis en pakte het gewone leven weer op. Zijn getuigenissen werden door de rechtbank vastgelegd in dossiers om de daders te kunnen vervolgen."

Bestellen is mogelijk bij Betty Hoogeveen – Bastiaans. Per email: welgebogennietgebroken@gmail.com. Vermeld naam, aantal exemplaren en postadres. Prijs: 29,50 euro plus 4 euro verzendkosten.

Pieter van der Laan