Indrukwekkende onthulling Holocaustmonument Levenslicht

SCHOONHOVEN • Op 27 januari was het precies 75 jaar geleden dat concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz werd bevrijd. Om stil te staan bij de Holocaustslachtoffers uit de Krimpenerwaard is tot en met 31 januari het tijdelijke Holocaustmonument Levenslicht te zien op de Joodse begraafplaats aan de Nes in Schoonhoven.

Oranjevereniging Oranje Boven en de gemeente Krimpenerwaard, die de onthulling en de herdenking gezamenlijk organiseerden, hadden de regie strak in handen. Burgemeester Roel Cazemier ontving de genodigden in de Hoge Vierschaar onder het Schoonhovense stadhuis. Hij speelde in op de actualiteit door de excuses die premier Rutte maakte voor de houding van de toenmalige Nederlandse regering ten aanzien van de Jodenvervolging nogmaals te benadrukken. "Onbegrijpelijk dat mensen dit elkaar aandoen," voegde de burgemeester er bedroefd toe.

Klasgenoot
Pieter Heerens, voorzitter van de Vereniging Oranje Boven, was de eerste spreker. Hij had een keurige speech gemaakt, maar week daar direct van af.

"Kort voor deze bijeenkomst ben ik gebeld door een Joodse oud-klasgenoot, die de oorlog overleefde," vertelde een emotionele Heerens. "Zij kon door alle aandacht voor de Holocaust niet slapen. In de jaren zestig van de vorige eeuw zaten we samen op de kweekschool. Tijdens de lessen kregen we weinig over de Tweede Wereldoorlog te horen. Ook in de literatuurlessen werd nauwelijks aandacht besteed aan de verschrikkingen. Velen wisten, dat de Duitsers handig gebruik maakten van onze prima persoonsregistratie. Ze werden nauwelijks tegengewerkt. De Nederlandse politie en de NS werkten mee aan het oppakken van Joden. Onvoorstelbaar wat er toen allemaal gebeurde. Mensen keken gewoon weg."

Na zijn indrukwekkende openingsverhaal hield hij zich net als de anderen aan het protocol. Het ensemble Noa verzorgde de muzikale omlijsting. Het repertoire van het trio is een mengeling van Joodse muziek, veelal uit Oost-Europa en de Balkan. De nummers die zij speelden en zongen waren ingetogen, gevoelig en droevig. Klokslag 20.00 uur vertrokken de genodigden in een stille tocht naar de Joodse begraafplaats.

De Joodse dichteres Riet Peper las daar een passend gedicht voor, waarna burgemeester Roel Cazemier de aanwezigen toesprak voordat hij het tijdelijke Holocaustmonument van Levenslicht, ontworpen door kunstenaar Daan Roosegaarde, onthulde.

Nooit meer
"Wereldwijd is stilgestaan bij de Holocaustslachtoffers," aldus Cazemier. "Wij doen het voor de Joodse slachtoffers uit de hele Krimpenerwaard, omdat de kernen een tolerante gemeente vormen. Schoonhoven telde in 1940 twintig Joodse inwoners, van wie er maar twee de oorlog hebben overleefd. Moedige burgers hielpen hen onderduiken. Het grootste deel van de Joodse inwoners van de Krimpenerwaard is vermoord in vernietigingskampen. Nu staan we stil bij hun afschuwelijke lot en nemen ons voor dat dit nooit meer mag gebeuren."

Met een indrukwekkende stilte van twee minuten werd de plechtigheid afgesloten.

Levenslicht
De lichtgevende stenen zijn nog tot en met 31 januari te zien op de Joodse begraafplaats in Schoonhoven. Het monument maakt deel uit van een landelijk project van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, waaraan meer dan 150 Nederlandse gemeenten deelnemen.

Zowel in de Joodse herdenkingstraditie als in de Roma- en Sinti-cultuur zijn stenen belangrijk. Kunstenaar Daan Roosegaarde en zijn team hebben deze traditie als inspiratie gebruikt. Met in totaal 104.000 lichtgevende stenen - gelijk aan het aantal slachtoffers uit Nederland - staat het kunstwerk symbool voor de impact van de Holocaust. De stenen zijn verdeeld over de verschillende gemeenten waar Joden, Roma en Sinti woonden, soms al generaties lang. 

Om de paar seconden lichten de stenen op en doven ze weer uit, als een ademhaling in licht. Daarmee symboliseren de stenen het leven dat nu in de gemeente gemist wordt. Door stil te staan bij het gemis van de plaatsgenoten blijft de herinnering aan de slachtoffers levend. 

Wim Kroone