Jack Steeghs: de boerenpastor

ZALTBOMMEL • Er moet meer aandacht komen voor agrariërs die kampen met serieuze zingevingsvraagstukken. Zegt theoloog en ex-varkenshouder Jack Steeghs (52) uit Zaltbommel. Ook wel de boerenpastor genoemd. "Besef je heel goed dat als je iets kritisch zegt over de agrarische sector, zoals 'er moeten minder boeren komen', dat je dan heel direct aan iemands boterham zit."

Jack Steeghs stopte twintig jaar geleden als varkenshouder, omdat hij voor zichzelf onvoldoende perspectief zag. De schaalvergroting in de sector en de oprukkende milieuregels dwongen hem na te denken over wat hij nu eigenlijk wilde in het leven. "Ik zag mezelf gewoon niet nog dertig jaar in de varkensstallen rondlopen. Zeker niet in een bedrijf dat steeds maar groter moet worden, om de sector bij te blijven." Hij verkocht het familiebedrijf en ging theologie studeren. Zijn eigen ervaringen als gestopte agrariër gebruikt hij nu in zijn missie om boeren te helpen die worstelen met levensvragen zoals 'wie ben ik' en 'wat wil ik nu echt'. "Wat ik me herinner van de tijd dat ik wilde stoppen, is vooral hoe eenzaam ik was. Ik kon met niemand echt sparren. Het leek ook wel alsof ik geen lastige vragen mocht stellen. Dat komt omdat de landbouw steeds zakelijker is geworden. Persoonlijke kwesties worden steeds meer in de privésfeer gedrukt. Onterecht, omdat op een boerenbedrijf zaken en privé niet te scheiden zijn."

Steeghs constateert ook een grote kloof tussen boeren en niet-boeren. Iets wat hij herkent van de periode dat hij gespreksgroepen organiseerde in het Bisdom Utrecht tussen agrariërs en burgers. "Ik mis heel erg het luisteren naar elkaar, het écht luisteren. Sommige boeren zijn bijvoorbeeld met een soort loopgravenoorlog bezig tegen organisaties als Partij voor de Dieren. Ze voelen zich niet begrepen. Hebben het gevoel dat iedereen tegen hen is." Aan de andere kant mist hij bij veel mensen buiten de agrarische sector een stukje inlevend vermogen. "Besef je heel goed dat als je iets kritisch zegt over de agrarische sector, zoals 'er moeten minder boeren komen', dat je dan heel direct aan iemands boterham zit. Kom dan ook met een plan: wat moeten die boeren dan gaan doen? Want hun toekomstmogelijkheden zijn vaak niet zo snel duidelijk en altijd ingrijpend. Weet wat je zegt."

Volgens hem zit de agrarische sector in een cruciale transitietijd. Hij stipt verschillende omstandigheden aan die hierop wijzen. Het gebrek aan opvolging bijvoorbeeld. Bij een derde van de melkveebedrijven met een bedrijfshoofd van 55 jaar of ouder is geen opvolger, zo rekende het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) vorig jaar uit. Volgens dit CBS zullen er de komende tien jaar ruim tienduizend bedrijven - verspreid over alle agrarische sectoren - verdwijnen. En dan is er nog de stoppersregeling, waarmee de overheid de mestproductie fors wil laten krimpen om te voldoen aan Europese regels. Steeghs wil agrariërs als een soort boerenpastor bijstaan bij hun levensvragen. Hij pioniert, dat geeft hij meteen toe. "Ik word soms als een soort Don Quichot gezien die tegen windmolens vecht, maar ik weet inmiddels door gesprekken met meerdere individuen en partijen dat er behoefte is aan verbindingen, aan sociale communicatie, aan persoonlijke vragen stellen die verder reiken dan de waan van de dag."

Hij stipt het boek 'De hanenbalken' van antropoloog Lizzie van Leeuwen aan. Zij deed onderzoek naar zelfmoord op het Nederlandse platteland. In de Verenigde Staten en Frankrijk zijn er cijfers bekend over zelfdodingen in de agrarische sector: deze zijn schrikbarend hoog in vergelijking met andere sectoren. Steeghs: "Van Leeuwen komt met overtuigende bewijzen dat het in Nederland niet veel anders zal zijn dan in die landen. En de hulpverlening schiet te kort. Veel boeren komen pas bij de instanties op de radar als het veel te laat is." Hoe dat komt? "Hulpvragen stellen is voor iedereen moeilijk. Volgens Van Leeuwen zit het vertrouwen op eigen kracht bij boeren in de genen. De keerzijde daarvan dient zich aan als het echt de verkeerde kant op gaat."

Naast zijn pionierswerkzaamheden is Steeghs deeltijd-pastor in Den Bosch. Maar hij hoopt ook dat wat hij als boerenpastor doet, gezien wordt als urgente professionele kwaliteit. Zoals in het verleden het arbeidspastoraat een bijzondere vorm van maatschappelijk pastoraat was. Daarom netwerkt hij met organisaties en bezoekt hij regelmatig bijeenkomsten van zogenaamde erfbetreders. Gedurende zijn werkweek plant hij regelmatig gesprekken met agrariërs in. Zo beschrijft hij een gesprek bij een boerengezin aan een keukentafel. "Moeder en vader. En later schuift hun zoon aan, de beoogde opvolger van het bedrijf. Op dat moment begint de moeder te huilen. Opeens." Steeghs leert dat zij zich afvraagt wat voor toekomst haar zoon heeft in het agrarische leven. Wat voor uitdagingen hij op zijn pad zal krijgen. "Het gaat er voor mij dan om dat dit verdriet en deze zorgen even de ruimte krijgen. En vaak voel ik me net als Mozes die het volk voorgaat, maar zelf niet het beloofde land mag intreden. Oftewel: ik zie zelf lang niet altijd waar mijn gerichte aandacht toe leidt. Maar ik heb wel altijd de hoop dat het goed komt. "

Sinds kort is Steeghs aangesloten bij de Brede Beweging Bommelerwaard. Dit is een platform waar activiteiten en initiatieven samenkomen, die gericht zijn om armoede te herkennen en te verlichten.