Eric Spaans over klimaatadaptatie: ‘Ik geloof dat het gaat lukken’

OTTOLAND • Eric Spaans uit Ottoland noemt zichzelf ‘gelegenheidsschepper’. Hij helpt partijen met verschillende belangen om te ontdekken wat ze gemeenschappelijk hebben en van daaruit samen actie te ondernemen. De juiste man om het BlauwZaam-symposium over klimaatadaptatie te leiden.

Het gevaar dreigt dat in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden onder andere boeren en natuurorganisaties tegenover elkaar komen te staan bij aanpassing aan het veranderende klimaat. Spaans weet dat dit niet nodig is. 

Hij vraagt: “We focussen altijd op de 20 procent waarover we het niet eens zijn, maar hoe kun je gebruik maken van de dingen waarover we het allemaal eens zijn? Ik speelde een rol tijdens een bijeenkomst van milieuclubs en boeren die elkaar alleen in rechtszaken tegenkwamen. Ze ontdekten dat ze samen konden optrekken en dat er veel is wat hen bindt.”

Potentie
Spaans was jarenlang raadslid voor PvdA Molenwaard, is medeoprichter van Doe Mee Molenlanden en van KaapZ, een organisatie die leidinggevenden helpt om complexe vraagstukken aan te pakken. Hij maakt zich ernstig zorgen over de klimaatverandering. Tegelijkertijd ziet hij de potentie in mensen om die aan te pakken.

Kansen
“De klimaatverandering zal grote gevolgen hebben. Maar er zijn kansen genoeg om mooie veranderingen door te voeren. We moeten wel als de donder aan het werk. Ik geloof dat het de mensheid gaat lukken, maar je moet je daardoor niet in slaap laten sussen. De verandering is zo immens, dat maakt het moeilijk. De werkelijkheid haalt de meest pessimistische scenario’s voortdurend in. Landen als Bangladesh en kustgebieden in Afrika en Azië gaan er echt last van hebben. We moeten veel doen om verergering van de opwarming te voorkomen en ook om de gevolgen op te vangen. Daarvoor heb je interventies op wereldschaal nodig.”

Slim doormodderen
Eerst een waarschuwing: “Je moet niet denken dat je er met makkelijke, snelle oplossingen komt. Het is een gezamenlijke zoektocht, we moeten slim doormodderen. Maar je moet wel weten waar je naartoe wilt.” Hij vergelijkt het met groepen mensen die naar een warm vakantieland willen. “Ze gaan op pad maar weten nog niet naar welk land en hoe ze er zullen komen. Spreek af dat je elkaar halverwege tegenkomt en vraag elkaar: wat bak jij ervan? Dit proces sturen, dat moeten bestuurders doen.”

Voetbalclub
De Alblasserwaardse polder en mentaliteit kent hij goed. Hij groeide er op, tussen ‘praktische en vooral hardwerkende inwoners’, zoals hij streekgenoten ooit beschreef. Hij heeft begrip voor boeren die zeggen dat peilverhoging hen teveel kost. “Toch moeten we zorgen dat de inklinking van het veen gekeerd wordt. Je moet erkennen dat je elkaar keihard nodig hebt en het met elkaar aanpakken. Daar heb je bestuurders voor nodig die als een motorblok het vliegwiel op gang houden. Ik gebruik vaak de metafoor van de voetbalclub: het bestuur regelt, de terreinknechten zorgen dat kleedkamers schoon zijn en als dat goed gebeurt gaan de spelers wel spelen.”

Hard werken
Het woord ‘samenwerking’ keert herhaaldelijk terug. “Het klimaatprobleem en de gevolgen treffen veel aspecten van het leven, niemand kan het in zijn eentje oplossen. We moeten eerst het proces op gang brengen. Overheden, bestuurders uit het bedrijfsleven en van maatschappelijke organisaties moeten zich verantwoordelijk voelen om dat te organiseren. Het is ontzettend hard werken.”

Spaans vervolgt: “Je moet mensen laten ervaren dat het anders moet, de condities creëren waarin mensen zelf de juiste dingen gaan doen. Niet voorschrijven, maar alle partijen die willen meedoen in positie brengen, zodat ze met elkaar gaan optrekken. Het leuke vind ik dat ze het in onze regio al zo oppakken, laten zien dat je er profijt van kunt hebben. Ik ben ervan overtuigd dat je een goed melkveebedrijf kan hebben én een hoog waterpeil. En ook de omstandigheden voor grutto’s en leeuweriken kunt verbeteren.”

Betere wereld
De titel van het online symposium op 4 maart is: ‘Een zee aan kansen’. Spaans erkent dat dit erg optimistisch klinkt, tegen een achtergrond van mensen die sterven als gevolg van toegenomen overstromingen en droogte. Toch mag het van hem. “Je kunt in een hoekje gaan zitten tot de wereld vergaat. Ja, er gaan verschrikkelijke dingen gebeuren. Woongebieden worden onbewoonbaar. Maar je kunt hier ook iets moois uit laten voortkomen, een wereld die beter is dan de huidige. Je zult ongetwijfeld ook dingen kwijtraken, het is niet alleen leuk.”

Talkshow
Onder andere deltacommissaris Peter Glas en klimaatgezant Marcel Beukeboom leggen op 4 maart  tijdens een talkshow uit wat er op ons afkomt en waarom het belangrijk is aandacht aan het thema te besteden. “We zullen inzoomen op wat we er nu al van merken. Wateroverlast in Kinderdijk bijvoorbeeld. En op de kansen die de aanpak biedt om het dorp mooier te maken. Vervolgens vraag ik de mensen aan tafel: hoe gaan we het vliegwiel op gang brengen en houden? Mensen van Waterschap Rivierenland vraag ik hoe onze regio er over twintig jaar uitziet, als de aanpak geslaagd is. En: wat moet er gebeuren om dat voor elkaar te krijgen, wat ga jij er morgen zelf aan bijdragen? Kijkers kunnen meechatten.”

Spaans is ook betrokken bij Springtij, een jaarlijks festival op Terschelling, gericht op duurzaamheid. Hij begeleidt daar jonge professionals bij het nadenken over hun bijdrage aan een duurzamere wereld. “Ik vind het ontzettend leuk om te merken dat, als je processen goed organiseert, mensen meer kunnen dan ze ooit voor mogelijk hielden.”

Symposium in maart

Het klimaat verandert. Dat biedt ook kansen: We kunnen onze leefomgeving verbeteren, kiezen voor meer biodiversiteit, meer waterberging, minder hittestress, minder bodemdaling. Hoe kan de AV een voorbeeldfunctie krijgen? Op 4 maart vindt het Tiende Symposium van BlauwZaam plaats (online), in samenwerking met de Regio AV (gemeenten, waterschap en de twee provincies). Thema: “Een zee van mogelijkheden”. Aanmelden: www.blauwzaam.nl