Pieter de Jong (Nieuw-Lekkerland) vindt grafsteen van in oorlog omgekomen grootvader terug

ALBLASSERWAARD • De grafsteen van Gerrit de Jong, omgekomen bij het bombardement op Alblasserdam in mei 1940, werd tachtig jaar later in Bleskensgraaf teruggevonden door zijn kleinzoon, Pieter de Jong uit Nieuw-Lekkerland.

Hij was al voor de tweede keer de begraafplaats in Bleskensgraaf over geweest, had alle graven minutieus bekeken, maar die van zijn opa niet gevonden. "Ik liep naar de poort om terug te gaan, keek nog een keer over mijn linkerschouder en zag toen iets verderop een stukje steen boven het groen uitsteken", blikt Pieter de Jong terug. "Ik ben tussen de begroeiing door gelopen en duwde de bladeren weg. Daar vond ik, tot mijn stomme verbazing, de grafsteen van mijn grootvader."

Het was een hoogtepunt in de zoektocht naar het verhaal van Gerrit de Jong. Hij raakte bij het bombardement op Alblasserdam op 11 mei zwaar gewond. "Mijn grootouders woonden in kleine arbeiderswoning aan de Jodenbreestraat. Er waren al waarschuwingen dat de Duitsers Alblasserdam, een strategisch punt, zouden bombarderen. De eigenaren van bodedienst Verloop, die tegenover de Jodenbreestraat een nieuw pand hadden gebouwd, boden hun buurtgenoten aan om daar te schuilen als dat zou gebeuren. Toen het luchtalarm ging, haastten de mensen zich naar dit gebouw om daar bescherming te zoeken."

Inferno
Het noodlot slaat echter toe. De huizen aan de Jodenbreestraat raken wel beschadigd, maar worden niet door bommen geraakt. Een waarschijnlijk verdwaalde brisantbom verwoest daarentegen wel het pand van Verloop. "Er lag brandstof opgeslagen, zodat er ook brand ontstond. Het was een inferno. Meerdere buurtbewoners kwamen om het leven, mijn grootvader raakte zwaar gewond. In de hectiek duurde het enige tijd voordat ze besloten hem te transporteren naar het ziekenhuis in Gorinchem. Door het bloedverlies is hij onderweg hoogstwaarschijnlijk al bezweken aan zijn verwondingen. Dr. Ingelse in Bleskensgraaf heeft het overlijden vastgesteld."

Het is niet de enige slag die de familie treft. Moeder De Jong en de kinderen die op het moment van het bombardement thuiswaren, komen ongedeerd uit het pand en vluchten naar het bos Rijkee, waar ze wegduiken in een kippenhok. "Daar werd zoon Cornelis in het hoofd getroffen door een kogel, afgeschoten door één van de overscherende Duitse vliegtuigen. Hij was vrijwel op slag dood. Mijn oma wist nog niet wat er met mijn opa was gebeurd; dat hoorde ze pas na de capitulatie." 

Restanten
In het huis van de Bleskensgraafse medicus bleef het lichaam van Gerrit de Jong die nacht. In de vroege ochtend volgde het bombardement op Bleskensgraaf, waarbij de dokterswoning ook werd geraakt. De huisarts zelf was net weggeroepen voor een bevalling. "Hoe het precies is gegaan, weten we niet, maar er is besloten om de restanten van het ontzielde lichaam van mijn grootvader op de begraafplaats in Bleskensgraaf een laatste rustplaats te geven. Later is nog wel geprobeerd om een herbegrafenis in Alblasserdam te regelen, maar het militaire gezag gaf daar destijds geen toestemming voor."

De familie De Jong was zwaar, zeer zwaar getroffen door het oorlogsgeweld. Maar ondanks het feit dat dit verleden zo'n belangrijke rol speelde, kwam het in de tientallen jaren daarna zelden ter sprake. 'Laat maar rusten', was het devies. "Iedereen verwerkte dat voor zichzelf", stelt Pieter de Jong. "Ook mijn vader, die na de verschrikkingen van de Grebbeberg drie jaar lang dwangarbeid verrichtte in Duitsland. Het enige wat hij er ooit van zei, vele jaren later: 'Pieter, ik heb toen meer onder dan boven de grond geleefd.' Dat was alles."

Pensioen
De inwoner van Nieuw-Lekkerland dook zelf pas na zijn pensioen, nu zo'n zeven jaar geleden, in de familiegeschiedenis. "Het familieverhaal intrigeerde me, het bleef wringen." Daarbij kreeg hij veel hulp van de jongste broer van zijn vader, oom Dik. Die begon op latere leeftijd toch te vertellen over alles wat er was gebeurd. "Toen pas hoorde ik dat mijn opa in Bleskensgraaf was begraven. Dat had ik nog nooit gehoord. Ik ging er vanuit dat het graf al lang geruimd zou zijn."

De volgende stap in de zoektocht was een virtueel bezoek aan de website van de begraafplaats van Bleskensgraaf. Daar bleek tot verbazing van De Jong ook een vermelding van het graf van zijn opa op te staan. Het leidde tot de hierboven beschreven bezoeken aan de laatste rustplaats in Bleskensgraaf, waar hij het graf van zijn grootvader aantrof.

Coöperatief
"Ik heb contact opgenomen met de gemeente, die overigens net als de Historische Vereniging Binnenwaard niet van het bestaan van het graf afwist. De gemeente reageerde zeer coöperatief; ze waren meteen bereid om de grafsteen te ontdoen van het groen en er een pad naar toe te leggen, zodat de grafsteen weer bereikbaar werd. Zelf heb ik de steen, die zeer verweerd en moeilijk leesbaar was, opgeknapt. Overigens weet ik nog steeds niet wie de grafsteen heeft laten plaatsen en wanneer dat precies gebeurd is. In de archieven, die toch heel uitgebreid zijn, kon de ambtenaar die ik raadpleegde daar niets over vinden. Waarom het graf niet geruimd is, is ook onduidelijk. Wellicht is het aan de aandacht ontsnapt of heeft het opschrift ervoor gezorgd dat ze er met piëteit mee om zijn gegaan; dat zou een verklaring kunnen zijn."

Blijdschap, dat was het vooral wat Pieter de Jong voelde op het moment dat hij de grafsteen van zijn opa voor het eerst zag. "Een deel van het familieverleden, waarvan ik dacht dat het was verdwenen, is tóch bewaard gebleven. Dat geeft me veel voldoening. Met een aantal neven en nichten heb ik door mijn zoektocht een blijvend contact opgebouwd. We zijn dankbaar dat op deze manier onze grootvader toch weer een beetje tot leven komt, dat hij nu de plek heeft gekregen die hem toekomt."