Uniek boek over de luchtstrijd 1940-1945 boven de Alblasserwaard

PAPENDRECHT • Over de luchtoorlog 1940-1945 boven de Alblasserwaard en het Eiland van Dordrecht is tot op heden, op het gebied van geschiedschrijving, nauwelijks iets gepubliceerd. De Papendrechter Pieter van Wijngaarden brengt daar verandering in, met zijn nieuwe serie boeken over de luchtstrijd in het zuidelijke deel van het Groene Hart en de Dordtse polders.

Als basis voor het schrijven van deze boeken wordt gebruikt gemaakt van de authentieke rapporten, dagboeken, logboeken en journaals van de verschillende gemeenten in de regio. Maar verder ook uit verslagen en proces-verbalen van de politie, brandweer, verzet en Luchtbeschermingsdienst, en vooral niet te vergeten uit verslagen van getuigen. Zo is een compleet gedocumenteerd stuk geschiedschrijving over de Alblasserwaard en Eiland van Dordrecht ontstaan.

Kroniekboek
Het is een kroniekboek geworden, waarin we gedetailleerd de oorlogsdagen en nachten beleven, soms van minuut op minuut beschreven. Crashes, noodlandingen, luchtgevechten, parachutisten, bommen en droppings komen hierin aan de orde. We volgen de vliegtuigen die overkwamen, soms met duizend tegelijk. Maar ook welke vliegtuigen er geraakt werden door nachtjagers, of afweergeschut, de slachtoffers en waar de vliegtuigen neerkwamen.

Bombardement Bleskensgraaf
Onderzoeker en schrijver Pieter van Wijngaarden beschrijft het bombardement op Bleskensgraaf uitvoerig. Hier vond op 12 mei 1940 in alle vroegte een luchtaanval plaats. Na het bombardement was er een kapitein van het Nederlandse leger plots verdwenen. Later kwam hij weer boven water toen hij zijn diensten bewees aan de Duitse bezetter. Alle vernielde woningen, gebouwen en gedupeerden worden benoemd, alsmede de geleden schades. Weinig is er ook bekend wat er na het bombardement is gebeurd. Op 30 juli 1940 werd Bleskensgraaf bezocht door een medewerker van het ‘Secretariaat van de Commissie van Proefneming’, inzake niet ontplofte bommen. Enkele niet ontplofte projectielen werden toen meegenomen. In het nieuwe boek wordt uitvoerig aandacht besteed aan deze zaak.

Twee dagen later crasht een Fokker G.1 in de Polder Nieuw-Lekkerland. Het complete verhaal hierover komt in het boek aan de orde. Het toestel was het slachtoffer van Hauptmann Karl Ebbighausen met zijn Messerschmitt Bf 109, de latere Gruppe Kommandeur van het II./Jagdgeschwader 26. En het vliegtuig waarmee dat gebeurde bestaat nog steeds en staat in een museum.

Luchtgevecht boven Oud-Alblas
Op deze zelfde dag vindt een luchtgevecht plaats boven Oud-Alblas, tussen Britse Defiant-jachtvliegtuigen en Spitfires enerzijds en Duitse Messerschmitts en Stuka’s anderzijds. Verschillende vliegtuigen van beide nationaliteiten worden neergeschoten. Maar in ieder geval klonk over de boordradio van één der Stuka’s, ‘Achtung Spitfires am rechte Seite bei Oud-Alblas’. De boerderij van de familie Brouwer werd tijdens die luchtaanval zwaar getroffen en drie gezinsleden kwamen hierbij om het leven.

Maandag 8 juli 1940 was een natte dag. ‘s Middags om 14.23 uur ging in Papendrecht het luchtalarm af en de was die buiten hing te drogen werd nog even snel binnengehaald. Even later verschenen er twee Britse Vickers Wellington-bommenwerpers van de RAF boven de gemeente die het vermoeden deden rijzen, dat ze op zoek waren naar schepen. Ze vlogen langs de rivier door richting Sliedrecht op een hoogte van de wolkenbasis en af en toe verdwenen ze in een wolk en waren ze onzichtbaar. Na tien minuten bereikten ze Sliedrecht en wierpen daar een aantal bommen af op de Buitenuitbreiding. Toen dat gebeurd was, ging daar pas het luchtalarm af. Het complete verhaal is te vinden in Deel I van het boek ‘Kroniek van de Luchtoorlog boven de Alblasserwaard en het Eiland van Dordrecht’. In Papendrecht sprongen er op 8 maart 1944 parachutisten uit een in nood verkerende B-24 van de Amerikaanse luchtmacht. Het toestel crashte uiteindelijk in Hendrik-Ido-Ambacht. Hier zijn weinig foto’s van gemaakt, maar de auteur heeft de hand weten te leggen op een aantal unieke foto’s die gemaakt zijn door iemand uit Dordrecht, op het moment dat de Liberator als een lamme vogel boven de Merwede vloog.

Dit is een kleine greep uit enkele honderden unieke verslagen over de luchtoorlog boven de Alblasserwaard en Eiland van Dordrecht.

Urenlang spitwerk
De boeken uit deze serie vormen een interpretatie van vijf jaren oorlog en er staan veel onbekende feiten in. Veel van het ‘onbekende’ heeft de auteur boven water weten te krijgen door urenlang spitwerk in archieven en dossiers.

Alles wat zich mechanisch door de lucht bewoog gedurende de oorlogsjaren wordt geanalyseerd, zoals: vliegtuigen, ballonnen, parachutes en al datgene wat hierdoor uitgeworpen werd, zoals bijvoorbeeld wapens en pamfletten.

Polders onder water
De bezetter was bang voor geallieerde luchtlandingen. Om deze te voorkomen werden polders en waarden onder water gezet. Het polderlandschap veranderde hierdoor van een groene weide in een natuurlijke vijand. Veel aandacht is er ook voor het verzet. Dit kwam pas echt goed tot stand vanaf eind 1944 met de berichtgevingen van de Groep Albrecht. In de boeken wordt hier uitvoerig bij stilgestaan.

Het eerste deel van de serie ‘Kroniek van de luchtoorlog boven de Alblasserwaard en Eiland van Dordrecht’ komt op 5 mei 2021 uit. Alles uit de archieven met betrekking tot de luchtoorlog is gedetailleerd uitgewerkt. Zo ook alle vluchten die in de dag- en logboeken worden genoemd. Sommige verslagen zijn voorzien van de originele Engelse teksten. De boeken zijn rijk geïllustreerd met niet eerder gepubliceerde foto’s en geheime documenten van de verschillende verzetsgroepen.

Per deel bestaan de boeken uit ongeveer 230 pagina’s. Ze zijn voorzien van harde kaft en passen in de serie van het in 2020 uitgegeven boek ‘Papendrecht tijdens de Tweede Wereldoorlog’. Aangezien er al veel belangstelling is, worden belangstellenden verzocht alvast vrijblijvend in te schrijven via elviravanwijngaarden@gmail.com of telefonisch bij Pieter van Wijngaarden via 06-25033699.