UWV presenteert eerste cijfers gevolgen coronacrisis; regio minder zwaar getroffen

REGIO • De uitbraak van het coronavirus en de intelligente lockdown die het kabinet in reactie daarop heeft ingesteld, bezorgen de economie flinke schade. Een terugval van werkgelegenheid is onvermijdelijk, ondanks de vele steunmaatregelen die de overheid heeft genomen.

Ook de werkgelegenheid in Drechtsteden wordt getroffen door het coronavirus, meldt het UWV. In Drechtsteden werkt ruim een kwart van alle werknemers in een sector die te maken heeft met (zeer) grote krimp van werkgelegenheid, zoals de horeca en de uitzendbranche. Bijna een kwart van de werknemers werkt in een sector waarin de werkgelegenheid juist toeneemt, waaronder zorg en welzijn en openbaar bestuur.

UWV verwacht dat de schade van de coronacrisis op de werkgelegenheid in 2020 op landelijk niveau groot is. Hoewel er nog veel onzeker is, is het wel duidelijk dat de impact op de werkgelegenheid sterk verschilt per sector.

Andere structuur
Drechtsteden behoort tot de regio’s die minder zwaar zijn getroffen door de coronacrisis. Dit komt doordat de werkgelegenheidsstructuur in Drechtsteden anders is dan in de zwaardere getroffen regio’s.

Sectoren als luchtvaart, sierteelt, horeca en cultuur, sport & recreatie zijn er minder sterk aanwezig. Hierdoor werken in Drechtsteden relatief minder mensen in een zwaar getroffen sector dan in de andere regio’s.

Grote krimp
In de Drechtsteden werkt 29% van alle werknemers in een sector die te maken heeft met (zeer) grote krimp van werkgelegenheid. Dit betreft in totaal 36.300 werknemers. Aan de andere kant werkt 47% van de werknemers in een sector die nog relatief weinig last heeft van het coronavirus. Bijna een vierde van de werknemers in Drechtsteden werkt in een sector waarin de werkgelegenheid groeit tijdens de corona-uitbraak. Ter vergelijking: in Nederland werkt 32% in een sector met grote tot zeer grote krimp in werkgelegenheid, werkt 45% in een sector waarin de gevolgen voor de werkgelegenheid beperkt zijn en werkt 23% in een sector met groeiende werkgelegenheid. De nationale impact lijkt op basis van deze gegevens op die van Drechtsteden.

De sectoren verschillen niet alleen in de mate waarin de coronacrisis hen raakt. Ook de opties om personeel te behouden of juist af te stoten zijn niet in alle sectoren gelijk. Het aandeel werknemers met een flexibel contract in de sector is hierbij van belang. Werkgevers kunnen immers snel reageren op het wegvallen van economische activiteit met het beëindigen van tijdelijke contracten en het niet of minder oproepen van oproepkrachten, terwijl het ontbinden van vaste contracten meer tijd en moeite kost. Opvallend is dat sectoren die het meest getroffen worden door de crisis, relatief veel gebruikmaken van flexibele medewerkers. De positie van flexkrachten is daarmee kwetsbaar.

Uitzendbranche
In de Drechtsteden werken bijna 19.000 werknemers in de zwaarst getroffen sectoren. Dat is 15% van alle werknemers in de regio. Van de sectoren met een zeer grote krimp van de werkgelegenheid is de uitzendsector in Drechtsteden veruit de grootste sector. Maar ook de horeca heeft te maken met een zeer groot verlies aan werkgelegenheid. Onder hen zijn relatief veel mensen met een flexibel contract, die het grootste risico lopen op minder of helemaal geen werk.

Naast 5.200 uitzendkrachten werken er ook veel andere flexwerkers in de zwaarst getroffen sectoren, namelijk ruim 1.900 oproepkrachten en 5.300 werknemers met een tijdelijk contract. In totaal behoren 12.400 werknemers in de zwaarst getroffen sectoren tot de flexibele schil. Zij lopen relatief veel risico op baanverlies.

De uitzendsector wordt derhalve zeer hard getroffen. Veel bedrijven die in de problemen komen door de coronamaatregelen reageren snel met het afstoten van (een deel van) de flexibele schil. Het gaat dan bijvoorbeeld om uitzendkrachten in de horeca, sierteelt, industrie of de detailhandel. Volgens onderzoek van CNV heeft de helft (49%) van de uitzendkrachten vrijwel geen werk meer door de coronacrisis. 

De ABU meldt ook dat de uitzendbranche zwaar getroffen wordt. Bijna de helft van de ABU-leden maakt gebruik van de NOW. Het aantal nieuwe WW-uitkeringen vanuit de uitzendbranche bedraagt in Drechtsteden 718 in april. Volgens de ABU kon een deel van de uitzendkrachten die hun werk verloren herplaatst worden in vitale sectoren. Met 9.300 werknemers en een aandeel in de regionale werkgelegenheid van 7,5% raakt dit de werkgelegenheid in Drechtsteden iets minder harder dan in de meeste andere regio’s.

Restaurants
De horeca heeft zwaar te lijden onder de coronamaatregelen. Deze sector kwam vanuit een periode met volop economische activiteit ineens met piepende banden tot stilstand. Nederlanders worden opgeroepen om zoveel mogelijk afstand te houden. Eet- en drinkgelegenheden waren tot 1 juni gesloten. Zij mogen inmiddels weer open, maar kunnen de eerste tijd echter nog veel minder

klanten ontvangen dan voor de beperkende maatregelen het geval was. Hotels zien het aantal gasten sterk teruglopen. Binnen de arbeidsmarktregio Drechtsteden treft dit vooral de stad Dordrecht, waar zich veel horecagelegenheden bevinden. Met een aandeel van 76% bestaat een groot deel van het horecapersoneel uit mensen met een tijdelijk contract of oproepcontract die speciaal voor het hoogseizoen zouden worden aangetrokken. Veel van deze tijdelijke werkgelegenheid gaat op korte termijn verloren.

Geen evenementen
Ook cultuur, sport & recreatie heeft erg veel last van de coronamaatregelen. Recreatieactiviteiten, sportwedstrijden, voorstellingen en evenementen zijn zo goed als allemaal afgelast. Musea, bibliotheken, theaters en bioscopen mogen sinds 1 juni weer open, sportactiviteiten buiten zijn vanaf 11 mei al meer toegestaan. Naar verwachting mogen campings en vakantieparken vanaf 1 juli weer open. Ook sportscholen, sauna’s, sportkantines en casino’s kunnen mogelijk per 1 juli open, mits verspreiding van het virus tot die tijd niet te veel is toegenomen.

Op 21 april heeft het kabinet besloten dat in ieder geval tot 1 september – maar waarschijnlijk nog langer - geen evenementen mogen plaatsvinden. Dit betekent onder andere dat festivals dit seizoen geen doorgang vinden. Grote evenementen zoals Dordt in Stoom zijn afgelast en ook het Eurovisie Songfestival. Met een aandeel van iets meer dan 1% van de regionale werknemers is de impact op de totale werkgelegenheid in Drechtsteden beperkt. De sector maakt echter ook veel gebruik van de inhuur van zelfstandigen zonder personeel. Qua beroepen gaat het niet alleen om artiesten, maar vooral ook om ondersteunend personeel, zoals technisch personeel, catering, kaartcontrole, beveiligers, podiumbouwers. Deze mensen verliezen op korte termijn een groot deel van hun inkomen.

Dalende vraag reisbureaus
Ook reisbureaus merken een dalende vraag, omdat reismogelijkheden sterk beperkt zijn. De luchtvaart ligt grotendeels stil en veel boekingen worden geannuleerd. Er is wel extra werk in de klantenservice voor het omboeken van reizen. Het aantal nieuwe boekingen is fors gedaald. Reisbureaus zijn in Drechtsteden met 0,2% van de werkgelegenheid zeer beperkt aanwezig, minder dan in veel andere regio’s. Veel reisbureaus hebben een grote flexibele schil gedurende het hoogseizoen. Werknemers met tijdelijke contracten lopen het risico op korte termijn hun baan te verliezen.

Grote krimp detailhandel non-food
In de sectoren die met grote krimp te kampen hebben, werkt 10% van alle werknemers in de Drechtsteden (17.400). De grootste sectoren binnen dit cluster zijn detailhandel non-food (6.200) en metaal en technologische industrie (5.300 werknemers). Het totale aantal flexwerkers in deze groep sectoren met grote krimp bedraagt 5.800, met 1.400 oproepkrachten en 4.400 werknemers met een tijdelijk contract. Flexwerkers zijn vooral in detailhandel non-food te vinden. Naar verwachting treft de impact op de werkgelegenheid oproepkrachten het eerst.

Wisselend beeld winkels
De detailhandel laat een wisselend beeld zien. De winkelstraten veranderden als gevolg van de intelligente lockdown. Waar de detailhandel food (onder andere supermarkten) niet of nauwelijks wordt geraakt, is dit anders voor de detailhandel non-food. In de Drechtse detailhandel zijn 10.700 werknemers actief, waarvan 6.200 in de non-food. De impact van de coronacrisis is voor veel winkeleigenaren groot. Veel fysieke winkels hebben tijdelijk hun deuren gesloten, zoals kleding- en schoenenzaken, interieurwinkels en kringloopwinkels. Geleidelijk gaat een aantal fysieke winkels weer open met inachtneming van de regels van RIVM. Al met al is er in deze branche nog steeds sprake van een flinke omzetdaling in vergelijking met de situatie voor de maatregelen om het virus in te dammen. Andere segmenten houden stand, al is het er rustiger dan normaal.

Er zijn ook winkels waar het juist druk is, zoals doe-het-zelf zaken en tuincentra. Spellen- en hobbywinkels lijken eveneens garen te spinnen bij de crisis. Ook webwinkels doen het goed. Door de verschuiving naar het online kanaal blijft het aantal te bezorgen pakketten groeien. Dit leidt tot een toenemende werkgelegenheid in de koeriersbranche.

Exportgerichte industrie voelt de pijn
De industrie is met een aandeel van 13% en ruim 16.000 werknemers van belang voor de werkgelegenheid in de arbeidsmarktregio Drechtsteden. Vooral de metaalindustrie en de technologische industrie worden zwaar getroffen door de coronacrisis. Dit komt door de sterke internationale gerichtheid. In Drechtsteden werken in dit deel van de industrie 5.300 werknemers.

Nederlandse fabrikanten exporten naar westerse landen, maar ook landen als China en Zuid-Korea zijn steeds belangrijkere afzetmarkten. Grote internationaal opererende bedrijven (en hun toeleveranciers) lagen stil (vanwege vraaguitval en minder aanvoer van grondstoffen en materialen). Inmiddels starten bedrijven steeds vaker weer op. Volgens Metaalunie vallen de hardste klappen na de zomer, vanwege het opdrogen van orderportefeuilles. Maar ook op dit moment hebben veel bedrijven al te maken met omzetverlies. In bepaalde segmenten is er nog steeds voldoende of veel werk (voedingsmiddelen, medische producten, toeleveranciers daarvan).

Net als personeel in de sierteelt, kunnen arbeidskrachten in de industrie nauwelijks thuiswerken. De industrie zelf heeft met 19% een beperkte flexibele schil. Er werken echter in de industrie ook veel uitzendkrachten. Vooral zij verliezen op korte termijn hun baan.

Persoonlijke dienstverlening 
De overige dienstverlening – waartoe onder meer de persoonlijke dienstverlening behoort – zit in zwaar weer. De sector - bestaande uit o.a. kappers, nagelstudio’s en massagesalons - kent relatief veel zelfstandigen (zonder personeel). Veel van de werkzaamheden in de persoonlijke dienstverlening konden niet meer doorgaan door de contactbeperkende maatregelen. Vanaf 11 mei mogen diverse contactberoepen weer opstarten, maar wel met aanpassingen zoals alleen werken op afspraak en met voldoende ruimte tussen klanten. Veel zzp’ers zien ineens hun inkomen tot vrijwel nul terugvallen. Zelfstandigen kunnen in aanmerking komen voor de NOW en de Tozo.

Minder reizen over land
De transportsector wordt in verschillende gradaties geraakt. Het personenvervoer over land en goederenvervoer over water merken de gevolgen van corona. De luchtvaart ligt nagenoeg helemaal plat, al nam het aantal vluchten begin mei alweer iets toe en gaat het vrachtverkeer ook door.

Met een aandeel van 5% in de regionale werkgelegenheid is de transportsector in Drechtsteden is de sector niet oververtegenwoordigd in de regio. Het goederenvervoer over de weg had bij het begin van de coronacrisis veel werk door de bevoorrading van supermarkten, maar dat is inmiddels redelijk genormaliseerd. De gevolgen voor de werkgelegenheid in Drechtsteden blijven daardoor redelijk beperkt. Ook het goederenvervoer over water (scheepvaart) heeft het lastig door import- en exportbeperkingen.

De grootste pijn zit bij touringcars, particuliere taxi’s en doelgroepenvervoer. Dat is deels weer op 11 mei opgestart voor het leerlingenvervoer naar het speciaal onderwijs. Door vraaguitval lopen zij veel inkomsten mis.

Ook rijdt er minder openbaar vervoer dan normaal. Het openbaar vervoer gaat vanaf 1 juni 2020 weer volgens normale dienstregeling rijden, maar het zal ook voor deze sector lastig worden om de anderhalve meter samenleving kostendekkend vorm te geven.

Autohandel heeft het lastig
De autohandel heeft het lastig. In economisch zwaardere tijden worden aankopen van personenauto’s en bedrijfswagens uitgesteld. Het niet uit te stellen onderhoud en reparatiewerk (APK) gaat wel door. In de arbeidsmarktregio Drechtsteden zijn zo’n 1.900 mensen als werknemer werkzaam in de autohandel. Het aandeel werknemers met een flexcontract is relatief beperkt in vergelijking met horeca en cultuur. Dit beperkt de mogelijkheid voor werkgevers om het verlies aan economische activiteit direct om te zetten in het stopzetten van contracten.

Ondanks de gemiddelde krimp, zijn de bouw en groothandel sterk oververtegenwoordigde sectoren in de regio en nemen samen 18% van de werkgelegenheid voor hun rekening in de regio. Hierdoor kan het zijn dat er toch nog in kwantiteit een behoorlijk aantal banen in gevaar komen. Het aantal flexwerkers bedraagt in deze sectoren (bouw en groothandel) 3.500.

Geen of kleine krimp
De sectoren waar relatief weinig werk verloren gaat, herbergen in Drechtsteden 19% van alle werknemers (22.700). De grootste sector is het onderwijs met 7.100 werknemers, gevolgd door detailhandel food (4.500) en financiële instellingen. Werknemers met een flexibel contract zijn vooral werkzaam in detailhandel food (3.100), maar gezien de beperkte impact zullen zij minder risico lopen op baanverlies dan flexwerkers in eerdergenoemde sectoren.

Groei
Tot slot zijn de drie sectoren die naar verwachting zullen groeien, goed voor bijna 29.000 werknemers (23% van de werkgelegenheid). Zorg en welzijn is daarin dominant met bijna 21.000 werknemers. Daarna volgt het openbaar bestuur met zo’n 7.000 werknemers. Bij de sector post en koeriers werken in Drechtsteden 700 werknemers.

De zorg
Zorg & welzijn is met 20.800 werknemers en een aandeel van 16,9% van alle werknemers de belangrijkste sector voor de regionale werkgelegenheid. De sector wordt op een heel andere manier geraakt door het coronavirus dan de meeste andere sectoren. Het beeld in de sector zorg & welzijn is divers. De ziekenhuizen hebben het zeer druk met het zorgen voor Covid-19 patiënten. Er is vooral veel werk voor verplegend personeel. Tegelijkertijd werd de planbare zorg zo veel mogelijk uitgesteld en waren er minder verwijzingen door huisartsen naar ziekenhuizen.

Inmiddels probeert men de reguliere zorg weer op te starten. De dagbesteding wordt weer opgestart en bezoek wordt weer deels toegestaan. Daarnaast zijn er zorgen onder het personeel over het gebrek aan beschermingsmiddelen, over de overbelasting en neemt het (ziekte)verzuim toe. In de thuiszorg zeggen klanten de niet per se noodzakelijke zorg regelmatig af in verband met angst voor besmetting – waardoor ook hier sprake is van omzetverlies.

Hetzelfde geldt voor de tandheelkundige en paramedische zorg. Praktijken van tandartsen, mondhygiënisten en fysiotherapeuten waren beperkt open (voor spoedzorg of online zorg) of zelfs helemaal gesloten. Inmiddels start met de werkzaamheden weer op. De kinderopvang was alleen open voor ouders die in cruciale beroepen of vitale processen werken. Per 11 mei zijn de kinderdagopvang en de gastouderopvang regulier opengegaan. 

Per 8 juni geldt dat ook voor de buitenschoolse opvang (die vanaf 11 mei gedeeltelijk open is gegaan). Over de periode waar ouders geen gebruik hebben kunnen maken van de kinderopvang (16 maart tot 8 juni), ontvangen zij van de overheid een vergoeding ter compensatie van de eigen bijdrage. De vraag naar kinderopvang neemt mogelijk wel af als de werkloosheid dit jaar toeneemt.