'Hoogste tijd om rietland Kinderdijk te redden'

KINDERDIJK • Diverse vogelsoorten hebben het moeilijk in het boezemgebied van Kinderdijk. Nieuw rietland 'verbost'.

De vogelwerkgroep van de Natuur- en Vogelwacht 'de Alblasserwaard' (NVWA) maakt zich al jaren zorgen over de natuur in de boezemwateren van Kinderdijk, een Natura 2000-gebied. Het gebied is van groot internationaal belang voor met name vogels die in rietmoeras broeden.

Inventarisatie
In de afgelopen decennia nam de hoeveelheid rietmoeras in Kinderdijk af, terwijl de aanleg van nieuw rietland veel tijd vergt. De NVWA-werkgroep inventariseert al 25 jaar de boezems van Kinderdijk. In 1994 startten de vrijwilligers met het inventariseren van de Hooge Boezem van de Overwaard. Sinds 1996 inventariseren zij ook de Nederwaard. In opdracht van het Waterschap Rivierenland telde de werkgroep ook afgelopen jaar de broedvogels in het gebied. De conclusie is tweeledig: met sommige soorten gaat het goed, maar met name rietvogels hebben het moeilijk.

Ganzen
Onder andere de bruine kiekendief, een typische rietvogel, is afgenomen van zes naar twee à drie broedparen. In 25 jaar is de grauwe gans echter van twee broedparen gestegen naar tweeduizend broedparen. Een van de onderzoekers, Bastiaan van de Wetering uit Alblasserdam: "Deze vogel vormt een bedreiging voor het voortbestaan van het rietland. Door het afvreten van de jonge rietstengels en het vertrappen van de bodem is het rietland in een decennium veranderd van een vitaal rietland naar een gatenkaas. In combinatie met het beheer van de laatste jaren, de afgenomen waterkwaliteit en het peilbeheer wat vroeger gold, was dit de doodssteek voor het rietland."

Hoogste tijd
Van de Wetering concludeert: "Het is de hoogste tijd om het rietland in de boezems te redden. Elke twee jaar verdwijnt een hectare aan rietland in de boezems van Kinderdijk. Rond 2000 was er nog 40 hectare in de boezem van de Overwaard, in 2018 nog 20 hectare."

Nieuw beheerplan
De onderzoeker heeft zijn hoop gevestigd op het nieuwe beheerplan van provincie en waterschap. "Daarin ligt de focus van het beheer op natuur en wordt ook het ganzenprobleem besproken."

Te veel wilgen
Naast genoemde problemen is er de verruiging van het rietland; er groeien steeds meer boompjes (wilgen) en struiken. "Dit zien we ook terug in de soortensamenstelling van de broedvogels. Het aandeel struweelzangers stijgt: bosrietzanger, spotvogel, fitis, tjiftjaf. De bosrietzanger heeft, als liefhebber van bosjes in rietland, in 2019 een recordaantal van 22 broedparen bereikt. Dit waren in 2016 nog 8 broedparen. Leuk, maar we willen niet teveel struweelzangers, want dat duidt erop dat rietland verbost. We zien in dit gebied het liefst vogels die in riet broeden."

Waterkwaliteit
Jarenlang was de Hooge Boezem van de Overwaard het bezinkputje van de Alblasserwaard. "Het water voerde veel meststoffen aan vanuit de polder die achterbleven in de Boezems. Gelukkig heeft het Waterschap sinds 2015 het peilbeheer aangepast, waardoor minder vaak water wordt ingelaten. Dit zorgt er ook voor dat er veel minder riet afbrokkelt en richting de rivier verdwijnt."

Europees belang
Voor de jaarlijkse inventarisatie van broedvogels gaan de tellers van de vogelwerkgroep al voor dag en dauw gaan op pad. De snor, rietzanger en kleine karekiet zijn typische rietvogels en staan vaak als eerste op het lijstje. Voor sommige vogelsoorten zijn de boezems in Kinderdijk van Europees belang. De NVWA telde vorig jaar 163 nesten van purperreigers. Al vele jaren herbergt Kinderdijk een van de grootste kolonies van Nederland. Een ander succesverhaal is dat van de cetti's zanger, deze soort heeft zich in tien jaar tijd met 36 broedparen gevestigd.

Lange weg
Van de inventarisatie in de Boezems van Kinderdijk is een rapportage samengesteld. Die is gratis te downloaden op: http://www.nvwa.eu. De rapportage vormt de basis voor het beheerplan voor de komende tien jaar. Met het nieuwe beheerplan en de goede wil van alle betrokken partijen hebben de Boezems van Kinderdijk weer potentie om vitaal rietland te worden, denkt Bastiaan van de Wetering van de NVWA. "Maar er is nog een lange weg te gaan."

Proefvlakken waterschap
Het Waterschap Rivierenland werkt aan rietlandherstel en zette proefvlakken af met gaas om ganzen te weren. Ook legde het waterschap met bagger uit het Achterwaterschap een nieuw rietmoeras aan.

Geiten
Jelmer Krom van het waterschap: "Vanaf het begin zagen we de wilgen in het moeras als een uitdaging. Vooral in de eerste periode konden we het terrein niet op met zwaar materieel. Vorig jaar deden we een proef met geiten, die vraten de boompjes kaal. De ontwikkeling van een nieuw moeras vergt meerdere seizoenen. In augustus pakken we de werkzaamheden weer op. We hebben daarvoor elk jaar maar enkele weken, vanwege de beschermde status."

Met machines
Het waterschap gaat opnieuw geiten laten grazen en kan er inmiddels ook met machines aan de slag. "We gaan riet aanplanten en wilgen uit de grond trekken, met een machine. Eerder lukte dat niet door de slappe bodem en doordat de wilgen nog te dun waren om goed vast te grijpen."