'Zeven gemeenten tussen Noordzee en Duitse grens'

REGIO • Het hele gebied tussen de kust bij Hoek van Holland en de Duitse grens achter Nijmegen zou nog maar uit zeven gemeenten moeten bestaan.

Dat vinden onderzoekers van Atlas voor Gemeenten die de gemeentelijke kaart van Nederland rigoureus op de schop hebben gegooid. Van de huidige 393 gemeenten is in de ‘De nieuwe gemeentekaart van Nederland’ nog slechts plaats voor 57 gemeenten.

In het Rivierengebied zouden dat van west naar oost Rotterdam, Dordrecht, Gorinchem, Utrecht, Den Bosch, Tiel en Nijmegen zijn. Het Utrechtse onderzoeksbureau heeft historisch gegroeide banden overboord gegooid en heeft bij de nieuwe indeling vooral gekeken naar invloedssferen. De overblijvende gemeenten zijn allemaal centrumsteden met een periferie die uit kleine kernen bestaat. Stad en dorp versterken elkaar, terwijl het platteland in het huidige gemeentelijke landschap juist wordt uitgehold.

Het onderzoek komt op het moment dat gemeenten in de regio druk bezig zijn met schaalvergroting. De door de Atlas voor Gemeenten voorgestelde opschaling gaat echter veel verder. De regio Alblasserwaard bijvoorbeeld zou verdeeld moeten worden tussen Rotterdam, Dordrecht en Gorinchem. Dorpen langs de Lek zoals Streefkerk en Nieuw-Lekkerland zouden samen met de kustplaats Ouddorp in één gemeente Rotterdam komen te liggen.

Provinciegrenzen doorsneden

De regio Bommelerwaard zou voor het grootste gedeelte binnen de gemeente Den Bosch vallen. De westpunt van de Bommelerwaard – met name Brakel – komt samen met het leeuwendeel van het Land van Heusden en Altena bij de aanzienlijk vergrote centrumgemeente Gorinchem. De onderzoekers trekken zich niets aan van provinciegrenzen. De Gelderse Bommelerwaard wordt bij Noord-Brabant getrokken, terwijl het Brabantse Heusden en Altena een nieuwe rol krijgt in het Zuid-Hollandse ‘Groot-Gorinchem’.  Leerdam, Vianen en Culemborg – nu nog drie gemeenten in drie provincies – zijn in het onderzoek allemaal onderdeel van de gemeente (en provincie) Utrecht.

Problemen ondervangen

De nieuwe Gemeentekaart is een antwoord op veel actuele problemen, stellen onderzoekers Gerard Marlet en Clemens van Woerkens. “De arbeidsmarkt en reikwijdte van voorzieningen overstijgen de grenzen van de huidige gemeenten. Dat frustreert efficiënt lokaal bestuur. Juist nu steeds meer taken van het rijk naar gemeenten worden overgeheveld, zijn nieuwe bestuurlijke grenzen nodig. Deze grenzen moeten zo goed mogelijk overeenkomen met de feitelijke arbeidsmarkt en het profijtgebied van voorzieningen. Nu worden er overal in Nederland ad hoc samenwerkingsverbanden opgezet, met problematische democratische legitimering. Ook dat probleem wordt met De nieuwe gemeentekaart van Nederland ondervangen.”

Meer dan 100.000 inwoners

De grote meerderheid van de nieuwe gemeenten heeft meer dan 100.000 inwoners. In het Rivierengebied tuimelt geen enkele gemeente onder die grens. Rotterdam zou bijna 1,5 miljoen inwoners tellen, Gorinchem ruim 156.000, Dordrecht meer dan 233.000 en Utrecht bijna 868.000. De kleine centrumgemeente Tiel telt ook nog altijd meer dan 117.000 inwoners.

Volgens de onderzoekers is Nederland met de nieuwe bestuurlijke kaart klaar voor de toekomst: “Een toekomst met competente lokale overheden die goed toegerust zijn om slagvaardig om te gaan met de vele problemen en taken waarvoor zij staan. En die zorgvuldig omgaan met belastinggeld, en dat geld zo gericht en effectief mogelijk investeren in de aantrekkingskracht en concurrentiekracht van de verscheidenheid aan regio’s waaruit ons land bestaat. Daarvan profiteren naar verwachting niet alleen (de mensen en bedrijven in) die regio’s zelf, maar het hele land.”