Louis Brilleman met 'mama' Johanna (links) en Annie van Santen.
Louis Brilleman met 'mama' Johanna (links) en Annie van Santen.

Eethenaren geëerd voor heldendaden tijdens Tweede Wereldoorlog

Algemeen 1.231 keer gelezen

EETHEN • De staat Israël spoort nog altijd niet-Joodse mensen op die tijdens de Tweede Wereldoorlog Joden uit de klauwen van nazi-Duitsland wisten te houden. Binnenkort worden enkele nazaten van inwoners uit Eethen op de Israëlische ambassade in Den Haag geëerd voor hun heldendaden. 

Het betreft de familie Van Santen plus dominee Boezer. Zij zijn voorgedragen door het Joodse jongetje Lootje Brouwer, een schuilnaam. Dat onderduikjochie overleefde de oorlog in Eethen. Louis Brilleman, de echte naam van het ventje, is inmiddels 82 jaar en woont in Israël. Hij doet hieronder zijn verhaal.

“Mijn Joodse ouders werden in het voorjaar van 1943 in Amsterdam opgepakt en afgevoerd naar een vernietigingskamp. Al vóór dat moment hadden ze besloten mij onder te laten duiken. Als kind van ruim vier jaar werd ik stiekem bij onze buurvrouw gestald. Ik miste mijn ouders en vroeg steeds: ‘Waar zijn ze?’ Het antwoord was steevast dat ik ze morgen weer zou zien. Die afschuwelijke leugen zijn allerlei lieve mensen blijven voortzetten tot het eind van de oorlog.” 

Liefdevol opgevangen
“Vanuit de hoofdstad ging de reis naar Eethen. Eerst met de trein naar Den Bosch en van daaruit achterop de fiets naar mevrouw Van Santen. Zij was, zo hoorde ik later, een goede kennis van onze buurvrouw. Op de boerderij in Eethen van de familie Van Santen werd ik liefdevol opgevangen. Maar wat wil een kind van vier en een half jaar? Naar zijn papa en mama natuurlijk! Gelukkig was daar kleindochter Annie van Santen. Wel wat ouder dan ik, maar een meisje dat me de dieren liet zien, me weg smokkelde als er weer eens controle was door helpers van de Duitsers. Vaak moest ik als kind vluchten, me verstoppen in de boomgaard of tussen het riet in de sloot. Ik wist, hoe klein ik ook was, dat onderduiken levensbedreigend kon zijn. Je leefde constant in onzekerheid, altijd dat dreigende gevaar.”

“Op een dag waren er weer figuren die op zoek waren naar dat Joodse jongetje. Ik zie Annie nog op een draf naar me toe komen in de stal, hollend gingen we, beschermd door de duisternis van de avond, naar de pastorie van dominee Boezer. De huishoudster deed open en liet ons binnen. Ik vond het best eng hoor, want ik kende de dominee alleen van de zondagmorgen als we naar de kerk gingen. Hij had een heel specifieke, ietwat strenge stem. De dominee had zelf geen kinderen, maar ik mocht daar zeker een week in hun veilige huis zijn. Ze waren heel lief voor mij en ik ben hen eeuwig dankbaar.” 

Dubbeltje op zijn kant
“Het leven was als een dubbeltje op zijn kant, er was steevast angst. Na de oorlog lag de boerderij in puin en woonden we in een kleine noodwoning. Mijn ouders bleken dood te zijn en dat was een niet te bevatten bericht. Mama hebben ze bij aankomst in het kamp direct vergast. Papa heeft de bevrijding van het Poolse kamp nog meegemaakt, maar is lopend op weg naar Nederland in elkaar gezakt. Als ventje heb ik hem dat kwalijk genomen. Waarom had hij niet door gezet, hij wist toch dat ik op hem zou wachten?”

In Eethen werd Johanna, een dochter van mevrouw Van Santen, mijn zogenaamde ’moeder’ en als ventje zag ik haar als mijn echte mama. Na de oorlog werd ik opgevoed door een tante van mij, maar daar ging een traumatische gebeurtenis aan vooraf. In 1945 werd ik door mijn ‘mama’ en Neeltje naar die tante in Amsterdam gebracht. Opeens was mama Jo weg en ik voelde me opnieuw ontzettend in de steek gelaten. Ik kon en wilde niet accepteren dat mijn ouders dood waren. Dat gemis, dat angstige en vooral dat wantrouwende - ‘morgen zie jij je ouders’ - draag ik als een zware last tot op de dag van vandaag met me mee. Emmers vol met tranen heb ik gehuild. Psychisch zat ik er helemaal doorheen.” 

Aan het reguliere leven op school kon ik moeilijk wennen. Als zevenjarige begreep ik niet waarom de nazi’s en hun Nederlandse helpers mijn ouders hadden weggenomen. Wat hadden zij misdaan? Duizenden teruggekeerde Joden hadden dezelfde gevoelens en nu ik in de tachtig ben, kan ik het nog altijd niet bevatten hoe mensen konden kiezen voor een systematische uitroeiing.”

Naar Israël
Na de oorlog verhuist Louis in 1985 naar Israël, waar hij met zijn vrouw en twee kinderen gaat wonen in Räanana, een stad met zo’n 70.000 inwoners, even ten noorden van Tel Aviv.

Hij vervolgt: “Een Jodenvervolging, zoals we die tijdens nazi-Duitsland kenden, mag nooit meer gebeuren. Ik ben ervan overtuigd dat een sterk Israël dat kan voorkomen en daarom heb ik besloten om hier te gaan wonen, te gaan werken en het land mede te helpen opbouwen. Nu ik in mijn levensavond zit, heb ik de familie Van Santen plus dominee Boezer voorgedragen voor een postuum eerbetoon bij de Israëlische instelling Yad Vashem.”

Righteous among the Nations
Yad Vashem heeft de weduwe Johanna van Santen-van der Spek en haar kinderen Johanna, Neeltje, Leendert Johannes en haar kleindochter Anna (=Annie) van Santen de titel ‘Righteous among the Nations’ (’Rechtvaardige onder de volkeren’, red.) toegekend, omdat zij tijdens de Holocaust hun leven hebben geriskeerd om Louis te redden.

In verband met de kwetsbare gezondheid van Anna van Santen, inmiddels bijna 93 jaar, wordt deze onderscheiding na de lockdown in besloten kring op de Israëlische ambassade uitgereikt. Hierbij zijn ook de dochters van mama-Johanna aanwezig, die de onderscheiding postuum krijgen uitgereikt. 

Dominee Boezer was vanaf 1941 tot 1962 predikant in hervormd Eethen en Drongelen. Hij stond bekend als iemand die zakelijke, vaak juridische problemen van gemeenteleden wist op te lossen. 

Cees de Gast schrijft in zijn boek ‘Vijf dorpen in de Brabantse klei’ verder dat de dominee in zijn zoektocht naar oplossingen soms tot het uiterst toelaatbare ging. Een conflict met de kerkvoogdij en de kerkenraad leidde uiteindelijk tot een eigen kerkelijke gemeente in 1962 waarin de dominee voorging. De heer K. Boezer, een verre nazaat van de dominee, zal namens de dominee aanwezig zijn bij de ceremonie.

Henk Poelakker

Stuur jouw foto
Mail de redactie
Meld een correctie

Download onze app

Heb jij de app van Het Kontakt al?

Al het nieuws uit jouw regio
Direct op de hoogte
Gratis downloaden

• Archieffoto van Marianne Vos.
Marianne Vos boekt met winst in Dwars door Vlaanderen 250ste profzege op de weg Sport 19 uur geleden
• Het Waterpoort Festival duurt een dag langer dan vorig jaar.
Waterpoort Festival 2024: dansen, zingen en een 'trip down memory lane' Nieuws 22 uur geleden
• De A27 richting Utrecht is dit weekend dicht door onderhoudswerkzaamheden.
Capelse veer vaart langer door tijdens afsluiting van A27 in paasweekend Nieuws 23 uur geleden

Download onze app

Heb jij de app van Het Kontakt al?

Al het nieuws uit jouw regio
Direct op de hoogte
Gratis downloaden