Lisdodden kweken en wonen op palen in Alblasserwaard-Vijfheerenlanden

REGIO • Studenten van Hogeschool Van Hall Larenstein in Velp presenteren deze week in museum De Koperen Knop in Hardinxveld-Giessendam hun innovatieve ideeën voor de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden (AV). Ideeën zijn bijvoorbeeld: stukken moeras, natte teelt, strokenteelt, kiezen voor koeien die goed gedijen op natte bodems (blaarkoppen) en wonen op donken.

Blauwzaam en het Klimaat Innovatieteam (KIT) van de gemeente Molenlanden gaven de studenten een fictieve opdracht. Die luidde: hoe zou de regio eruit kunnen zien als we het akkoord van Parijs willen halen en ook willen blijven wonen en werken in de AV?

Moerasbos
De docent die de studenten begeleidt is dr. Dick van Dorp (landschapsecologie). Gevraagd naar de haalbaarheid van de ideeën zegt hij: “Het is mooi dat studenten erover nadenken, dan kunnen we het gesprek tenminste aangaan. We hebben al een paar keer via Teams een presentatie gehouden voor mensen van de gemeente Molenlanden en BlauwZaam. Reacties die we krijgen zijn bijvoorbeeld: als er moerasbos komt, ben je de openheid van het landschap kwijt, of de weidevogels. Dat ziet men als knelpunten. Maar je kan het ook omdraaien: welke mogelijkheden gaan zich voordoen?”

Niet houdbaar
“Het is moeilijk voor mensen om het heden te ontstijgen”, vervolgt Van Dorp. “We kennen de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden als gebied met molens, rietkragen, weilanden. Ga daar maar eens afscheid van nemen omdat het niet houdbaar is. Studenten worden niet geketend door belangen en afspraken, zij kunnen out of the box denken.”

Tussenoplossing
Voor hun ontwerpen namen de studenten een essay als uitgangspunt: ‘Vijftig procent natuur in Nederland budgetneutraal realiseren in 2050’. Nuchter constateert Van Dorp: “Ik weet ook wel dat dit slecht landt, omdat dat te ver af staat van de huidige praktijk.” Toch zijn er ingrijpender maatregelen nodig dan waarmee momenteel wordt geëxperimenteerd, is zijn overtuiging. “Met drukdrainage kun je oxidatie van veen remmen, dat is een tussenoplossing. De emissie wordt beperkt, terwijl als je de grond nat zet, je zelfs veengroei bevordert. Er zal een hele bak geld naartoe moeten om boeren uit te kopen of ze door die bocht te krijgen.”

Samen oplossen
Van Dorp wil de opdracht niet bij de boeren leggen. “We zullen als samenleving een oplossing moeten vinden, we zijn allemaal medeschuldig aan de situatie waarin we nu zitten. We moeten het ook gezamenlijk oplossen.” Door een deel van de landbouwgrond die natuur wordt een woonbestemming te geven, komen financiële middelen vrij om de transitie te financieren, denkt Van Dorp. “Mensen kunnen wonen in een moeras, op palen of donken.” Mensen die willen vasthouden aan het open veenweidelandschap wijst Van Dorp op het verleden. “Ooit waren er in dit gebied meer eendenkooien, was er meer kavelgrensbeplanting.”

Veen herstellen
Wat Van Dorp betreft volgt het waterpeil in de toekomst niet langer de functie, maar draaien we het om. “Dan zijn de laagste delen permanent nat, daar kun je niet meer boeren. In de Krimpenerwaard worden proeven gedaan met natte teelt: het kweken van lisdodden, olifantsgras en cranberry’s. Je hebt in de AV twee grondsoorten. In het midden veen, langs de randen kleiafzettingen door de rivieren en daartussen klei op veen. Op klei kun je boomgaarden hebben en voedselbossen of agroforestry. Ten noorden van de Betuweroute moeten woningen gebouwd worden, daar heb je een stevige bodem en kun je voedselproductie en wonen mixen.”

Verzuipen
Met de stukken veengrond moet iets anders gebeuren, denkt Van Dorp. “Die laat je bij wijze van spreken verzuipen om het veen te herstellen.”

Verzilting
Naast het inklinken van het veen hebben we in de regio ook te maken met de oprukkende zee. “De invloed van zoute kwel gaat een probleem vormen. Als je blijft pompen wordt landbouw ook lastig vol te houden vanwege verzilting.”

Eindpresentaties
Deze week verzorgen de studenten hun eindpresentaties voor het KIT en BlauwZaam. In januari vorig jaar presenteerden ze hun masterplannen voor het ontwerpend onderzoek. De reacties van het KIT en BlauwZaam waren toen positief.

Bewustwording
Van Dorp: “Als ik de reacties beluister, gaat het verder dan alleen een leuke vingeroefening. Het gaat om bewustwording, dat is de eerste stap die genomen moet worden. Hebben we wel scherp wat er op ons afkomt? Omdat contrast zo groot is kun je ervoor kiezen de ideeën in een onderste la te stoppen. Maar je kunt ook het gesprek aangaan. Dat is de taak van de gemeente en BlauwZaam. Het is fijn als er dan concrete plannen liggen waarover je het kunt hebben. Vanuit de masterplannen kun je deelopdrachten formuleren. Een studente plaatst Brandwijk op een soort schiereiland in een moeras. Dat is buitengewoon interessant. Wat voor woonmilieus komen er dan?”