Eerste grotere kavelruil in Alblasserwaard, sinds de ruilverkaveling

REGIO • Er voltrekt zich een verandering in de polder, haast onmerkbaar voor buitenstaanders: voor het eerst sinds de ruilverkaveling ruilen boeren op grotere schaal kavels met elkaar. Vrijwillig deze keer.

Momenteel loopt de verkaveling van Alblasserwaard Oost. In 2014 startte een kavelruilproject in de Alblasserwaard West, dat begin vorig jaar werd afgesloten.

Bij de herverdeling van grond stuiten boeren op problemen. Hoge grondprijzen en terughoudende banken zetten er een rem op. Soms zijn emoties een belemmering, als grond al generaties lang in een familie is. Ook gaat de ene boer er vaak meer op vooruit dan de andere.

Stichting Kavelruil
Rutger de Groot, kavelruilcoördinator van de Stichting Kavelruil Zuid-Holland: "We zijn sinds anderhalf jaar bezig met kavelruil aan de oostkant van de Alblasserwaard. Begin vorig jaar meldde zich een dertigtal mensen. Wij zochten er andere mensen bij. Met ongeveer vijftien grondeigenaar hebben we ruim 115 hectare geruild."

"Er wordt gewerkt aan nieuwe ruilen, onder andere rondom Meerkerk. Omdat dit gebied volgend jaar niet meer tot Zuid-Hollands grondgebied behoort, proberen boeren om hier nog dit jaar een ruil rond te krijgen. Een traject duurt normaal twee tot drie jaar."

Minder kilometers
Agrariër André Vink uit Groot-Ammers heeft er dankzij zijn kavelruil 8 hectare bij. Het was hem niet in de eerste plaats om uitbreiding te doen. "Het ging er vooral om dat ik minder kilometers moet maken. Ik ben er heel blij mee."

De vader van Vink deed in de vorige eeuw mee aan de wettelijk verplichte ruilverkaveling. Die duurde van de jaren zestig tot het najaar van 1987. "Ik nam het bedrijf in 2000 over. Nog steeds moet ik over de ruil van mijn vader verkavelingsrente betalen. Dat duurt nog twee jaar. De huidige ruilen zijn kleinschaliger en worden gelijk afgekocht. Doordat het zo lang geleden is, is kavelruil nu echt weer nodig."

Erg makkelijk ging het niet bij Vink. "De kwaliteit van het land dat ik terugkreeg was minder, we moesten wat doen om het weer vruchtbaar te krijgen. Ook bruggen spelen een rol; de een moet een brug bouwen, de ander krijgt een brug." 

Vertrouwenspersoon
Soms verloopt een ruil zó moeizaam dat een vertrouwenspersoon nodig is. Agrariër Dirk Korevaar uit Goudriaan was vertrouwenspersoon voor de Alblasserwaard West. "Er zit ook wel eens een emotionele lading bij", vertelt hij. "Soms is grond generaties lang in bezit van een familie geweest. Meestal heeft de een er meer voordeel van dan de ander. Dan moet degene die er minder belang bij heeft het de ander gunnen. Een vertrouwenspersoon kan als smeerolie werken, maar het is niet de bedoeling dat hij iemand over de lijn trekt als hij niet wil."

Biologische boer
Het bedrijf van Mattias Verhoef uit Brandwijk is in omschakeling naar biologisch boeren. Mattias ruilde via de Stichting Kavelruil met een kerk die land in bezit heeft. "Mijn buurman huurde dat diaconieland", vertelt hij. "Mijn buurman gunde het mij, maar ik ben geen lid van die kerk. Nu is het geruild met land dat ik over de weg had, ligt het in mijn blok en kan ik er melkkoeien weiden. Mijn doelstelling: dag en nacht weiden. Dat komt dichterbij. Dat het nieuwe land niet biologisch werd beheerd is niet zo erg; ik ben nog in omschakeling en je mag altijd 20 procent omschakelgrond hebben."

Agrarische gebouwen
Kavelruilcoördinator De Groot noemt nog twee mogelijke belemmeringen. De ene wordt gevormd door de vrijkomende agrarische gebouwen. "Door schaalvergroting wordt dat probleem steeds groter." 

Agrariër Karel Rietveld uit Goudriaan, secretaris bij LTO Noord, zegt daarover: "Jaarlijks stopt 2 à 3 procent van de agrariërs. Ook in de Alblasserwaard Oost zijn nu stoppende agrariërs die grond verkopen en deels ruilen. Er blijven bedrijfsgebouwen over. Het gaat met name over gebouwen langs ruilverkavelingswegen."

"In de lintbebouwing is er vaak een andere bestemming te vinden. Het worden woningen of kleinschalige bedrijven. Langs ruilverkavelingswegen moet je een oplossing op maat vinden, om verrommeling tegen te gaan. Soms kan zich daar een bedrijf vestigen dat is gelieerd aan de agrarische sector, of actief is op het gebied van toerisme." 

Fosfaatrechten
Een andere uitdaging vormen de fosfaatrechten. Kavelruilcoördinator De Groot: "We merken dat de fosfaatproblematiek hier en daar de rem op de financierbaarheid van ruilplannen zet. Bedrijven die fosfaatrechten bij moeten kopen om hun stal weer vol te krijgen, moeten daarvoor vaak naar de bank. Als we met zo'n bedrijf gaan kavelruilen, zegt de bank: 'Ho even'."

Lees verder in Het Kontakt
• "Mensen zitten soms vastgeroest in hun patroon", aldus coördinator Rutger de Groot. Lees over de rol van de onafhankelijke Stichting Kavelruil Zuid-Holland in Het Kontakt, de krant van donderdag 13 september.
• Emoties en wegblokkades. Lees wat boer Jan Cees Schep (1944) uit Bleskensgraaf vertelt over de ruilverkaveling van de jaren zestig in Het Kontakt, de krant van donderdag 13 september.