Goudriaanse strijder tegen muskusrat blikt terug

GOUDRIAAN • Het aantal muskusratten in de regio is flink afgenomen sinds Arie Witzier met zijn vak als muskusrattenbestrijder begon. Ooit ving hij samen met collega's 1400 van deze knaagdieren op een dag. Vorig jaar waren het er ongeveer 500 in een heel jaar.

Arie beschrijft zichzelf als een buitenmens, iemand die geniet van flora en fauna in de polder. Maar een muskusrat doden kost hem geen enkele moeite. "De muskusrat is eigenlijk geen rat", legt hij uit. "Het dier is familie van de woelmuis. De belangrijkste reden voor de bestrijding is dat hij een gevaar vormt voor de dijken." De vermenigvuldiging gaat snel. "Een vrouwtje heeft gemiddeld drie worpen per jaar, met gemiddeld zes jongen per nest. En een jong vrouwtje kan in het jaar van haar geboorte al haar eerste jongen werpen."

Een kuub grond
"Een muskusrat verzet een kuub grond per jaar. Hij maakt zijn nestkom boven de waterlijn. We hebben een keer een nest met gangen gevonden waar 5,5 kuub grond in moest. Een andere keer belandde een asfaltwagen op zijn kop in de wetering, klem tussen de oevers, omdat er een nest onder de weg was gegraven. Ook de landbouw lijdt schade. Vee kan bijvoorbeeld een poot breken als gevolg van de gaten in het land."

Helder ijs
Aan onder andere vraatsporen, graafschade of keutels kan Arie zien of de dieren zich ergens schuilhouden. Na een periode met vorst heeft hij een ander trucje. "Als er helder ijs ligt, heb je een gouden periode. Dan kun je overal komen en zie je direct of een nestkom bewoond is of niet, want de muskusrat brengt humus uit zijn nest mee naar boven. Dat materiaal vriest vast aan de onderkant van het ijs."

Soms verraadt een dier zichzelf op een andere manier. "Ooit zag ik in Langerak een wandelende boerenkool aankomen. Er zat een muskusrat onder die de kool meenam de sloot in." Lachend: "Hij kon zijn hol niet in, de kool was te groot."

Topjaar
Het jaar 1991 was qua vangst een topjaar. "In de Alblasserwaard-oost en de Vijfheerenlanden vingen we toen eens op één dag, met veertien man, 1400 ratten. Ook hadden we toen een week met 4.100 vangsten en een maand met 11.226 gevangen muskusratten. In dat hele jaar vingen we er 56.228. Ter vergelijking: in het afgelopen jaar zijn er in hetzelfde gebied ongeveer 500 gevangen. En het ziet ernaar uit dat er dit jaar nog minder gevangen zullen worden."

Rivierkreeften
"Nu zijn het vooral de Amerikaanse rivierkreeften die voor problemen zorgen. Ze ondergraven oevers, vreten van planten en maken helder water troebel. Ze komen ook terecht in de kooien van muskusrattenbestrijders. Voor ons is het bijvangst; we laten ze weer los. Er is wetgeving in de maak om te bepalen wie ze mag vangen en wat ermee gedaan moet worden."

Vacature
Ooit was Arie carrosseriebouwer. "Door de economische crisis was er begin jaren tachtig minder aanbod van werk bij het bedrijf waar ik werkte. Ik zag een vacature voor muskusrattenbestrijder en dacht: ik schrijf eens even." Aanvankelijk werd hij afgewezen, maar een paar maanden later liep hij toch in lieslaarzen naar 'waterkonijnen' te speuren.

Vrijheid
"Het is een prachtig vak. Je hebt vrijheid. Ik ben altijd iemand geweest die graag in de polder zit. Bij goed weer ben je vijf dagen in de week buiten bezig. De beesten opsporen, klemmen zetten, controleren. Met slecht weer gingen we stalen kooien maken, want als het stevig gevroren heeft en het heeft ook gesneeuwd kun je niet buiten werken." Hij wijst op de grote schouw in het voorhuis van de boerderij dat hij samen met zijn vrouw huurt. "Die eerste jaren zat ik hier bij de kachel een kooi en gereedschap te maken. We hadden nog geen steunpunten in de regio."

Zwaar beroep
Toch was het niet alleen maar leuk. "Ik denk dat het een van de zwaarste beroepen is. Je moet maar eens bij 32 graden in een waadpak gaan staan. En wat denk je van insecten langs de rietkragen; je wordt kapot gestoken. In de herfst sta je soms net voor bruggen te werken, daar komt veel kou onderdoor."

Rat aan tuigje
De laatste 18 jaar was Arie verantwoordelijk voor het materieel van het muskusrattenbeheer. "Ik hield honderd quads bij en zeker honderd boten, in een gebied van Hellevoetsluis tot Doetinchem en van Zwolle tot Wieringerwerf." Arie praat nog altijd over 'we', maar sinds 9 juni is hij geen muskusrattenbestrijder meer. Hij geniet na 36 jaar bij de bestrijding van zijn pensioen. Dat belet hem niet om met enthousiasme over zijn oude vak te blijven vertellen. Zoals over de muskusrat die hij 'leerde zwemmen' aan een staalkabeltje. "Dat was voor een voorlichtingsfilm. Ik moest tien levende dieren naar het Naardermeer brengen. De cameraman wilde een zwemmende rat onder vandaan filmen. Ik had een tuigje om de rat gedaan. Stond er opeens een politieman achter me: 'Wat bent u aan het doen?' Ik zei: ik heb beet. En trok ineens die rat uit het water." Lachend: "De man keek of hij water zag branden."