Brandwijkse kunstenares schildert met textiel

BRANDWIJK • Beelden, kleuren, tonen en woorden zijn voor Sjanie Najib-Koorevaar zo met elkaar verweven dat ze bij elkaar komen in de kunst die ze maakt. Ze maakt zowel quilts als gedichten en betrekt ook musici bij haar werk.

Sjanie werd geboren in Brandwijk, verhuisde als tiener naar Amsterdam en kwam later in Oostenrijk terecht. Daar trouwde ze en werd ze moeder van drie zonen. Tegenwoordig woont ze in Duitsland. De knotwilgen, bermen vol fluitenkruid en vergezichten uit haar geboortestreek vormen nog steeds een inspiratiebron, maar ze is wel blij dat ze is weggetrokken. "Kunst leeft niet in de waard, dat heb ik als kind gemist. Wat je doet moet nut hebben, vindt men hier. In mezelf moet ik daar nog steeds tegen strijden. Iedere keer dat ik het overwonnen heb en het resultaat zie denk ik: zie je, het is goed. Ik ken die strijd, ga er steeds weer tegenaan. Een knoop aannaaien is erg nuttig, maar hij kan er morgen weer afvallen, of niet?"

Behoudend
We zitten in het bijgebouw van de gereformeerde kerk van Brandwijk-Molenaarsgraaf, op steenworp afstand van haar geboortehuis. De dominee heeft voor thee en koekjes gezorgd. Sjanie legt boeken met foto's van haar werk op tafel, laat al bladerend voorbeelden zien en vertelt: "Heimwee naar de Alblasserwaard heb ik nooit gehad. Ik heb wel het contact met vrienden en familie goed bijgehouden. Maar ik ben in Duitsland zo geworteld dat ik niet meer weg wil. Ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik het alle twee heb."

"De Alblasserwaard is ook erg behoudend, daar hoef je geen heimwee naar te hebben. Ik was er bang voor dat als ik er weer tussen zou zitten, ik automatisch in oude patronen zou terugvallen. Daarom wilde ik weg." Waar had ze dan precies moeite mee? "Je mag je hoofd niet boven het maaiveld uitsteken, dat heb ik als negatief ervaren. En de zuinigheid. In Duitsland is men royaler."

Gewoon doen
Ze heeft ook veel goeds meegekregen uit de Hollandse polder. "Dat je moet waarmaken wat je zegt en anders je mond moet houden bijvoorbeeld. En: doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg. Ik prik het door als iemand zich beter voordoet dan hij is. Toen ik hier nog leefde wilde ik weg." Lachend: "Amsterdam was niet ver genoeg. Maar sinds ik weg ben… de schoonheid van de Alblasserwaard is geweldig. De Donk in Brandwijk, de molens, de rust, het ver van je af kunnen zien, het open landschap. In deze polder raken hemel en aarde elkaar. Licht is erg belangrijk voor me."

Oude jeans
Tijdens het interview schiet ze regelmatig schaterend in de lach. Bijvoorbeeld als het gaat over de motorrijder die ze ergens tegenkwam. Met een verheerlijkte blik: "Die biker had zulke mooie lange benen, gestoken in een spijkerbroek. Ik vroeg hem: wat doet u als uw broek kapot is?" Ze zag er meteen een prachtig kunstproject in. "Ik denk dat uw broek al veel heeft beleefd, zei ik tegen hem. U hebt een broek vol verhalen!" Ze lacht aanstekelijk, met de blik van een ondeugend schoolmeisje. "Ik heb hem gevraagd: als u uw broek ooit wegdoet, wil ik hem graag hebben." Ze besloot een serie quilts te maken van oude jeans. Daarbij fantaseert ze over de reizen die de broeken maakten. De stof komt terecht in de meest uiteenlopende voorstellingen.

Zelf verven
In haar Duitse tuin kunnen buren haar aan het werk zien met lappen en potten verf. "Ik verf zelf mijn stoffen, dat doe ik meestal buiten. Alleen door het zien van kleuren komen al beelden, met de beelden komen woorden, dat kan ik niet verklaren. Veel textiele werken gaan gepaard met een gedicht. Soms komen er ook tonen bij, muziek. Waarom ik zelf verf? Omdat ik stof de kleur wil geven die ik in mijn hoofd heb. En kant en klare stoffen verschieten vaak. Zoals ik het maak, zo moet het zijn; ik wil niet dat het na een jaar heel andere kleuren zijn."

Naald als potlood
Als de stoffen eenmaal geverfd zijn, bewerkt ze die nogmaals. "Ik leg er bijvoorbeeld bladeren op die een vorm achterlaten. En ik beschilder ze vaak ook nog. Als ik een stuk geverfd heb, hang ik dat eerst op. Dan ga ik ervoor zitten en vraag mezelf af: wat zie ik daarin?" Ze wijst op een doek met in elkaar overlopende blauwgroene, oranjebruine en groene tinten. Haar vinger glijdt over het bruin dat tussen het groen kronkelt. "Hier zag ik wegen in. Vervolgens heb ik dat uitgewerkt. Ook heb ik er bomen op genaaid. De naald van de machine is mijn potlood."

Patchwork
Sjanie schildert met lapjes stof, weet zelfs de lichtval op het water te vangen, de sfeer van een landschap, de teerheid van bloemen. De ene keer ontstaat een abstract werk, de andere keer een figuratief doek. "Ik heb geen plan van tevoren. Soms maak ik een heel grove schets, de rest laat ik gaan. Het ontstaat. Het is naar jezelf luisteren. Ik kan het niet verklaren, je krijgt het, het gaat door je heen." Haar passie voor kunst en textiel ontstond in Amsterdam. "Ik begon met het maken van klassiek patchwork. "Ik ben steeds verder afgeweken van het klassieke. Toen ik alle regels kende, heb ik me vrijgemaakt van de regels."

Uit ellende
"Het maken van kunst is enorm bevredigend. Toen ik nog als verpleegkundige in de operatiekamer werkte, was kunst maken een manier om uit de ellende te stappen die ik daar zag. Als ik een werk klaar heb, voelt dat heerlijk. Er is weer wat gegroeid. Elke kunstvorm is ook een stuk verwerken. ik zet bijna overal een weerhaakje in, iets is nooit alleen mooi of lelijk, er zit altijd andere kant aan. Mensen die mij goed kennen, weten die weerhaakjes te vinden."

Tentoonstellingen
Pas sinds haar pensionering heeft Sjanie veel tijd voor haar kunst. "Ik werk nu meer dan twintig  jaar als vrij textielkunstenares. In 2000 had ik mijn eerste tentoonstelling, sindsdien… het klinkt vreemd, ik hoef geen moeite te doen om tentoonstellingen te organiseren. Ik krijg uitnodigingen, daar ben ik heel blij mee." Toch is ze nog steeds Alblasserwaards bescheiden. Met een verbaasde blik: "Mijn eerste tentoonstelling… dat andere mensen naar mijn werk kwamen kijken, dat kon ik me niet voorstellen. Ja, mijn werk is ook te koop. Ik vind het onbegrijpelijk: het meeste gaat weg. Nee, ik hou niks zelf. Ik kan me niet laven aan mijn eigen kunst. Daar krijg ik geen nieuwe energie van. Ik heb andere kunst nodig: musea, concerten. Het is goed als mijn werk ergens anders hangt."

Wortels
"Vijf jaar geleden heb ik voor het eerst in mijn geboortedorp een tentoonstelling gehad. Ik denk dat het gewaardeerd werd. Als meisje moest ik voor in de kerk een gedicht uit mijn hoofd opzeggen. Ik stond te bibberen. Tijdens mijn eerste tentoonstelling in Brandwijk heb ik op dezelfde plek over mijn werk mogen vertellen. Dat vond ik heel bijzonder. Ik heb mijn wortels hier."

Expositie
Dit voorjaar krijgen Alblasserwaarders opnieuw de kans Sjanies werk in eigen streek te bewonderen. Op vrijdag 7 juni opent ze haar expositie in de gereformeerde kerk van Molenaarsgraaf-Brandwijk (Gijbelandsedijk 54) in Brandwijk. Vanaf 19.30 uur is er een avond met muziek, zang en poëzie. Sjanie zal vertellen over haar werk. De titel van de expositie luidt: 'Een kijk waard'. En zo is het.