Boek over historie van de boerenstand in Giessenlanden

ALBLASSERWAARD • Deze week is de uitgave ‘Tot Zegen van den boerenstand’ verschenen van de hand van Klaas de Boer (1953).

De auteur groeide op als zoon van een dierenarts in Binnendams in Giessendam. Hij studeerde sociale en economische geschiedenis en archeologie. Na zijn studie was en is hij werkzaam in de uitgeverij.

Het boek ‘Tot Zegen van den boerenstand’ is de neerslag van een studie over de ontwikkelingen in het boerenbedrijf. De Alblasserwaard en met name de Giessenlanden vormden de gebiedsafbakening.

Niet allemaal koek en ei
Het was destijds niet allemaal koek en ei bij de coöperatieve organisaties in de Giessenlanden. In 1914 riep een van de arbeiders van de zuivelfabriek in Neerpolder dit naar het hoofd van een commissaris. Het was direct aanleiding voor de directeur de samenwerking met vakbond Patrimonium op te zeggen.

In de Giessenlanden, globaal de vroegere gemeente Giessenburg, was aan het eind van de 19e eeuw de veeteelt de hoofdbron van bestaan. Eerder nog was hennep een belangrijk product, maar met het verdwijnen van der afzetmogelijkheden hiervoor werd de veehouderij nog meer ter hand genomen.

Belangrijke veranderingen
In die tijd vonden belangrijke veranderingen plaats in de dorpen en buurtschappen. De industrialisatie maakte het grootschaliger produceren mogelijk, ook van kaas en boter. Het vervoer werd beter, waardoor de opbrengsten naar nieuwe markten konden worden gebracht: naar steden, ook in het buitenland. In Friesland ontstonden de eerste zuivelfabrieken, veelal in coöperatief verband.

Een groep boeren uit de Giessenlanden ging zich eens oriënteren en besloot ook hier een zuivelfabriek te stichten. De Samenwerking ging hij heten en op een mooi stuk grond aan de Giessen verrees een gebouw met stoommachine en verdere apparatuur. Het was al gauw daarna afgelopen met de kaasmakerij op de boerderij. De melkbussen werden voortaan opgehaald met boot of kar centraal verwerkt.

Palet van organisaties
De boeren in de Giessenlanden namen hun toekomst voortvarend ter hand. Van Houweling, Slob, Kooijman, het waren namen die je veel terugzag in de besturen. Want na een zuivelfabriek kwam er ook de Graanmaalderij De Samenwerking, in 1911 in een uiterst modern betonnen gebouw aan de Doetseweg, waar later Ari Boer zijn mooie handel vestigde. Met een Boerenleenbank en een onderlinge brandverzekeringsmaatschappij werd het palet van organisaties compleet.

In dertig jaar, tussen 1895 en 1925, veranderde het boerenbedrijf ingrijpend. De zelfkazerij verdween, er kwam kunstmest en veevoer binnen en er kon gefinancierd worden. Er ontstond in de Giessenlanden een uiterst modern boerenbedrijf, zo met elkaar.

Onenigheid
Toch was het niet allemaal gemakkelijk. Sommige oprichters kenden zich een grote rol toe, er ontstond onenigheid. Er kwam een tweede zuivelfabriek in Peursum en een tweede boerenleenbank. De scheidslijnen liepen langs de verschillende families en ook langs het geloof. De oude organisatie was meer gereformeerd, de weglopers meer hervormd. Zo kwam het dat een kleine gemeenschap over een keur aan bedrijven en banken beschikte.

In zijn boek Tot zegen van den boerenstand beschrijft Klaas de Boer de ontwikkeling. Hij zet deze ook in een breder, landelijk kader. Veel aandacht is er ook voor de impact op de bedrijven. En voor de standpunten en de onenigheid. Daarmee is dit boek een intrigerende beschrijving van de sociale en economische ontwikkeling van de Giessenlanden aan het begin van de 20ste eeuw.

‘Tot Zegen van den boerenstand’ werd eerder uitgegeven als afstudeerscriptie. Nu is er een opnieuw gemaakte uitgave, met illustraties en tabellen. Het boek heeft ISBN 9789090341552, is gebonden, in kleur, telt 130 pagina’s en kost 17,90 euro. Tot Zegen van den boerenstand is te bestellen via www.amerstone.nl.