Gastles Holocaust maakt diepe indruk op kinderen in VHL

VIJFHEERENLANDEN • 'Op 27 januari 1945 werd concentratiekamp Auschwitz bevrijd door de Russen. Hé, 27 januari. Dat is maandag precies 75 jaar geleden. Daarom ben ik vandaag hier om te vertellen wat er daar gebeurd is'.

Theatermaker en docent drama en geschiedenis Tjoerd Zweije gaf afgelopen week op basisscholen in Vijfheerenlanden een gastles over de Holocaust. Donderdag was hij in groep 7,8 van de School met de Bijbel in Hei- en Boeicop.

Zweije laat de leerlingen woorden opschrijven die te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog. "Adolf Hitler, Anne Frank, Joden, bombardement, verwoesting - da's een heftige." De leerlingen kennen de geschiedenis op hun duimpje. "Om welke tijd gaat het?" - 1939-1945. "Wie was de baas in Duitsland? - Hitler. "Aan wie had hij een hekel"? - aan Joden.

Stap voor stap komt de oorlog met al zijn verschrikkingen voorbij.

Beklemming en ontroering
De leerlingen zitten op het puntje van hun stoel. Zweije praat, legt uit. Zijn verhaal beklemt en ontroert, af en toe is er ruimte voor een bevrijdende lach.

"Nederland had er niet op gerekend dat er oorlog zou komen. Duitsland kwam met tanks, onze soldaten reden op de fiets; Duitsland had 55.000 vliegtuigen, wij zes. En als onze soldaten gingen oefenen, waren er geen kogels. Dan gingen ze achter een boom staan en riepen 'pang pang'. Dat gaat 'm niet worden als het echt oorlog wordt."

En het werd oorlog. Waarin Nederland zich dapperder verdedigde dan Hitler had verwacht. "Daarom liet hij Rotterdam bombarderen. Van Leerdammers hoorde ik dat ze over een afstand van 46 kilometer de rook en vlammen zagen. Ons land gaf zich over en voortaan bepaalden de Duitsers de regels. En die regels waren vooral gericht tegen de Joden."

Ster
Met behulp van leerling Stijn maakt Zweije duidelijk hoe dat ging. Midden in z'n verhaal valt hij uit en schreeuwt dat Stijn de klas uit moet.

"Dat is raar hé. Daar zouden jullie allemaal wat van zeggen. Maar als ik Stijn eerst waarschuw, dan zeg dat hij recht moet zitten, hem vervolgens een andere plaats geef en tenslotte de klas uitstuur, wen je er aan dat ik hem niet zo mag. Dat is precies wat er met de Joden gebeurde. Eerst kwam er een 'J' in hun paspoort, stap voor stap werd het erger en voor de mensen het wisten, waren de Joden verdwenen."

En zo werden er 102.000 Joden uit Nederland weggevoerd. Maar het kon ook anders, vertelt Zweije. "In Zweden waren dat er maar 82. De koning vond die ster zo'n gek idee dat hij er zelf ook een ging dragen. Veel inwoners gingen meedoen. En als iedereen met zo'n ster loopt, valt het niet mee om de Joden eruit te pikken. Hup Zweden."

Pesten
Zweije legt uit dat er werk- straf- en vernietigingskampen waren en vertelt over de onmenselijke behandeling, het harde werken en het slechte eten. Laat leerlingen merken hoe smal de bedden waren, daarna moet de klas dertig seconden op appél staan. "In de kampen moesten de gevangenen soms anderhalf uur stil staan. Waarom de Duitsers dat deden? Om de gevangenen te tellen. En ook gewoon om ze te pesten. Wie bewoog, werd gestraft."

Een filmpje over de transporten naar Auschwitz maakt indruk, het is doodstil in de klas. "Een reis duurde minstens drie dagen en drie nachten. De mensen stonden op elkaar gepakt, niet zo vreemd dat kinderen, ouderen en zieken onderweg overleden. In Auschwitz zelf werden bijna 1,5 miljoen mensen op gruwelijke wijze vermoord."

Het is bijna tijd om naar huis te gaan, maar nog altijd houdt Zweije de aandacht gevangen. Hij legt uit waarom gevangenen een nummer op hun arm kregen. "Zo waren het geen mensen meer, maar nummers. Het is makkelijker om een nummer te doden dan een gevangene met een naam." De barakken, de 'doucheruimtes' waar de mensen werden vergast, alle gruwelijkheden van het kamp komen aan de orde.

Na afloop praten enkele leerlingen na. "Wat verschrikkelijk, ik wist niet dat het zo erg was." De leerkrachten waarderen het initiatief van de gemeente. "Goed dat hier aandacht aan wordt besteed", zegt Jan van Buuren. 

André Bijl