Ontwikkeling op landgoed de Lingewaal
HEUKELUM • ,,We zagen zojuist twee patrijzen!” vertellen vrienden Leo van Nimwegen (68) en Bas van Iperen (62) enthousiast. Terwijl ik door het grote ijzeren hek met de letters ‘Landgoed De Lingewaal’ het terrein langs de Gragtdijk in Heukelum op fiets, zie ik hen schouder aan schouder staan terwijl de één door een verrekijker tuurt. ,,Ze hebben een bruine rug en een grijze onderzijde, met een oranje ‘gezicht’. Het mannetje is iets groter, en heeft meestal een bruine hoefijzervorm op z’n borst” zegt Van Iperen. Het koppeltje patrijzen is wel een heel toepasselijke ontdekking, want juist vandaag komen er negen derdejaarsstudenten van de ‘groene’ mbo-opleiding Yuverta uit Geldermalsen op bezoek. Zij zijn betrokken bij de door Stichting Landschapsbeheer Gelderland (SLG) in samenwerking met de Akkervogelwerkgroep, gemeente West Betuwe en Vereniging Agrarisch Natuurbeheer en Landschap Tieler- en Culemborger Waarden (VANL-TCW), ingezette verbetering van het leefgebied van de patrijs.
Cultuurhistorisch landschap
Gerben Houweling van SLG vertelt: ,,De tweedejaars studenten werkten eind januari mee aan het symposium ‘Wordt wijs over de patrijs’. De derdejaars gaan de bedrijven en particulieren bezoeken die zich tijdens het symposium hebben aangemeld voor een gratis inrichtingsadvies, met onderhoudsplan en begroting.” Het gaat daarbij om het terugbrengen van het cultuurhistorisch landschap, zegt tweedejaars Eco en Wildlife, Kylian Hierck. ,,Dat bestond uit kleinschalige akkers met houtwallen en ruigtezomen. Die inrichting is niet alleen goed voor de patrijs, maar ook voor andere soorten, zoals de geelgors, gele kwikstaart, veldleeuwerik, kneu, kievit, kwartel, insecten, vlinders, bijen, hazen en reeën.”
Ideale leefomgeving
De afname van de patrijsaantallen valt samen met intensivering van de landbouw, volgens Houweling. ,,Zaken als schaalvergroting, veranderde gewaskeuze en gebruik van bestrijdingsmiddelen beroofden de patrijs van broedplekken, schuilplaatsen en voedsel.” Maar Jan Boon, gebiedscoördinator van VANL-TCW, waarbij 175 boeren aangesloten zijn, weet uit ervaring dat veel agrariërs juist graag meewerken aan natuurbehoud. ,,Wat het creëren van een ideale leefomgeving voor de patrijs betreft zijn er inmiddels afspraken vastgelegd met vijftig agrariërs voor het zaaien van bloemenranden en kruiden plus de aanleg van een braakstrook. We streven ook naar het creëren van overgangen door middel van hagen en ruigtegebieden, om er een meer aaneengesloten geheel van te maken, zodat patrijzengebieden niet versnipperd raken.” Boon legt uit: ,,Het is de bedoeling dat de patrijs op die manier weer terugkomt. Om aanleg- en onderhoudskosten en inkomstenderving te compenseren ontvangt de boer een bepaalde vergoeding per hectare.”
Jongensdroom
Terug naar Landgoed De Lingewaal in Heukelum, een vier hectare groot landbouwperceel, waar sinds de aankoop in het jaar 2000 natuur ontwikkeld wordt. Het is een jongensdroom die uitkwam, vertelt beheerder en mede-eigenaar Van Nimwegen. ,,Als elfjarig jochie was ik veel buiten, want toen hield ik al van de natuur. We woonden vlakbij de baron en in zijn vijver vond ik een kamsalamander. Dat was een magisch moment, het leek net een prehistorisch beest, en ik deed hem thuis in een aquarium. Maar de volgende morgen zag ik hem niet meer en vreesde ik dat hij zijn vlucht niet overleefd had. Dat heeft m’n hele leven dwars gezeten.” Daarom deed hij zichzelf een belofte: ,,Ik zei: later koop ik een stuk grond om er natuur te ontwikkelen met salamanderpoelen. En dat is gelukt, maar ik dacht toen nog niet aan patrijzen.” Zijn vriend Van Iperen, geboren en getogen Heukelummer, vond ook eens een kamsalamander. ,,En vroeger ving ik bittervoorntjes en stekelbaarsjes.” Dit hier is ‘een onbetaalbaar paradijsje’, vindt Van Nimwegen. ,,Er lopen reeën, konijnen en fazanten, de groene specht en scholekster zijn kind aan huis. In de bomen van de buurman nestelen een boom- en slechtvalk.” Het is wel duidelijk; de beoogde natuurontwikkeling is een heel eind op gang. Student Thieu Slangen ziet het wel zitten: ,,Voor de haagbeplanting zijn bes-dragende struiken een optie zoals de meidoorn en sleedoorn, de hondsroos en egelantier. Maar we moeten daar nog verder over nadenken.” Een studente vraagt aan de beheerder: ,,Wat zijn de doelsoorten die u graag wilt aantrekken?” Het antwoord komt snel: ,,Behalve de patrijs, meer amfibieën en kikkers, waaronder het boomkikkertje, vleermuizen, en koolmeesjes, vanwege bestrijding van de eikenprocessierups. Maar ook de zwanenbloem in de drie poelen die ik eigenhandig gegraven heb, en inheemse bomen als zwarte populier en els.” De hele groep staat om een van die poelen heen te kijken of er al beweging te zien is. Volgens Van Nimwegen komen de salamanders half februari het water in, dus het zou kunnen.
Prachtproject
Nu is het aan de derdejaars studenten om de beheerder van een duidelijk advies te voorzien. Er zijn drie stukken van zijn perceel die in aanmerking komen voor het patrijzenbeheerplan, en de studenten verdelen zich in drie groepjes om ieder een stuk voor zijn rekening te nemen. Docent Eco en Wildlife aan het Yuverta College, Robert Knops, zegt: ,,De studenten geven op dinsdagmorgen 11 april een presentatie over hun advies. Hopelijk kunnen de opdrachtgever en grondeigenaren dan aanwezig zijn. Al krijgen die het inrichtingsadvies, met onderhoudsplan en begroting hoe dan ook opgestuurd. Medewerker Landschap, Natuur en Recreatie van gemeente West Betuwe Adri Damsteeg, vertelt hoe wethouder Joke van Vrouwerff kennis maakte met Jan Boon. ,,En toen is het balletje gaan rollen. SLG kreeg vervolgens opdracht dit plan mede vorm te geven. Ik zal het eindresultaat controleren om te beoordelen of het de moeite waard is, en of we mogelijkheden zien dit prachtproject uit te breiden.”
Levien Vermeer