Jan Bikker uit Meerkerk waterschapsbestuurder met meeste dienstjaren

1 april 2023, 13:37 Algemeen

MEERKERK • De Meerkerkse agrariër Jan Bikker (77) neemt na ruim 51 jaar afscheid als waterschapsbestuurder. Ruim een halve eeuw verdedigde hij onvermoeibaar de waterschaps- en boerenbelangen: 35 jaar lang als dagelijks bestuurder (heemraad en hoogheemraad) en de laatste vijftien jaar als fractievoorzitter ‘ongebouwd’, de groep die hij zijn leven lang trouw is gebleven. 

Bikker is in Nederland ongetwijfeld de waterschapsbestuurder met de meeste dienstjaren, en misschien ook wel degene met de meeste kennis als het om de primaire waterschapstaken gaat. 

Watersnood
Jan Bikker is al vanaf jongs af aan geïnteresseerd in alles wat met waterbeheer te maken heeft. De interesse werd gewekt tijdens de watersnood in 1953. Hij weet nog goed hoe op die bewuste zondagmorgen burgemeester Maarten Schakel de kerk in Noordeloos binnenstormde en vertelde dat de dijken waren doorgebroken in Zeeland en dat ook de Alblasserwaard gevaar liep. ‘M’n opa was destijds wethouder en ook ouderling. Ik zie nog hoe hij over het kerkbankje boog om het slechte nieuws aan te horen. Uiteindelijk bleven we in dit deel van de Alblasserwaard gespaard.”

Krappe bedstee
In 1971 werd Bikker, nog maar 26, bestuurslid van het inliggende waterschap De Overwaard. “We vergaderden op het kantoortje in Noordeloos, maar de begroting bespraken we jaarlijks in het deftige Waardhuis in Kinderdijk. Na een lange vergadering bleven we overnachten en sliepen in de krappe bedstee.”

Koeien melken
Nog geen jaar later, Bikker was toen 27, werd hij benoemd tot dagelijks bestuurder (heemraad), een functie die hij na de fusie in 1985 ook jarenlang uitoefende bij het hoogheemraadschap Alblasserwaard & Vijfheerenlanden en die hij namens vijf waterschappen probleemloos combineerde met het dagelijks bestuurslidmaatschap van zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden. “Het bekleden van al die functies was mogelijk dankzij een goede gezondheid en door steun van m’n achterban, die veel werk verzette op de boerderij. Maar in al die jaren ben ik wel altijd om vijf uur opgestaan om de koeien te melken.”

Hoogwater
Bikker heeft heel wat vergaderd in al die 50 jaar. Hij beleefde spannende tijden. Vooral het hoge water in 1995 blijft hem bij. Hij was toen loco-dijkgraaf, maar ook regiovoorzitter van de LTO. In die hoedanigheid coördineerde hij een eventuele evacuatie van het vee uit de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden. Bikker: “We hadden in dit gebied al veel vee opgevangen vanuit de geëvacueerde Betuwe.” De situatie was echt wel dreigend. Bij Avelingen dreigde de Wolpherensedijk door te breken. Bij Achthoven liep het water al onder de dijk door en bij Vianen kwam het water via de stenen omhoog. Bij een eventuele doorbraak was er geen tijd om nog have en goed mee te nemen, maar moesten de bewoners proberen het vege lijf te redden. “We knepen hem echt”, zegt Bikker. Vanaf donderdag waren de vooruitzichten gunstiger. “Bij het hoogheemraadschap hadden we het idee dat we het zouden redden, hoewel we nog wel de Commissaris van de Koningin en de minister moesten overtuigen. Uiteindelijk is het goed afgelopen”

Boezemkades
Bikker genoot van het bestuurswerk. Maar fronste ook heel vaak de wenkbrauwen. “In 2010 bestond het idee dat er wat moest gebeuren aan de boezemkades, vanwege het doorbreken van de slappe veendijk bij Wilnis (2003). Ik dacht: nou moeten we niet overdrijven, want het veiligheidsprofiel is heel anders dan bij de hoofdwaterkeringen. Als je die kant op gaat, dan is het einde zoek. Ik weet nog dat ik met een aantal bestuurders de situatie bekeek bij een boezemkade bij Peursum. Iemand merkte op dat het toch wel link was. ‘hoe vaak is hier een kade doorgebroken?’ Ik antwoordde: ‘De afgelopen 700 jaar in elk geval nooit.”

Onzalig plan
Er kwamen zelfs plannen om de 18 kilometer lange kades langs het Achterwaterschap te versterken. Een onzalig plan, vond Bikker. Hij kwam uiteindelijk met een toekomstbestendig alternatief: een extra gemaal bij Groot-Ammers en een mogelijkheid om een afsluiting te maken bij de Ammerse brug. Na ellenlange lobby kreeg hij zijn zin, hoewel de plannen inmiddels iets zijn gewijzigd.

Zouweboezem
In Rivierengebied is 90 procent van het water van uitstekende kwaliteit, vindt Bikker. “In het westen van het gebied is er helemaal geen probleem. Er is slechts één rode stip: de Zouweboezem. De problemen worden echter niet veroorzaakt door de landbouw, maar door grondwateronttrekking vanwege de drinkwaterwinning. De welputten vielen droog. Toen de peilen in de Zouwe werden verhoogd, kwamen de bewoners van Meerkerk en Sluis bij Ameide in opstand, omdat het water de tuintjes inliep. Er is voorgesteld om compartimentering toe te passen. Dat vonden ze ook weer niks.” Volgens Bikker wordt een groot deel van de stikstof geproduceerd door overnachtende ganzen, maar ook door de grote populatie purperreigers. “Die schijten daar de hele boel onder en dat tast het kwetsbare gebied aan.”

Boeren
In het jaar dat hij als jongeling toetrad tot het bestuur van waterschap De Overwaard was het wereldje nog overzichtelijk. In de Alblasserwaard waren de kleine polderbesturen net opgeheven, maar de boeren maakten ook in het gefuseerde waterschap de dienst uit. Zij hadden immers het meeste belang bij een goed waterpeil en betaalden ook de meeste belasting. Daar werd niet aan getwijfeld.

Dwaalspoor
In de afgelopen decennia kregen ook huiseigenaren en ingezetenen een flinke vinger in de pap. Sinds 2008 mengen ook politieke partijen zich in de strijd om de bestuurszetels. Bikker is er niet blij mee, het strookt in zijn visie niet met het idee van een functionele bestuursvorm. “Ik ben principieel van mening dat het waterschap zich moet beperken tot zijn kerntaken: waterbeheer, schoon water en veilige dijken. Voor nu en de toekomst. Tegenwoordig wordt er tijdens discussies van alles en nog wat bijgehaald. Vaak niet gebaseerd op feiten. En dan zitten we op een dwaalspoor. Ik kan me mateloos storen aan bestuurders die niet gehinderd door kennis, maar wel gedreven door ideologische ideeën, hun invloed proberen uit te oefenen. Vaak zijn ze gewoon tegen de veehouderij en zullen ze alles aangrijpen om dit gebied te deformeren tot andere functies.”

Loopbaan
1971: lid van de Overwaard; 1972: benoeming tot heemraad De Overwaard, 1980: dagelijks bestuurslid van zuiveringsschap Hollandse Eilanden en Waarden; 1985: hoogheemraad en loco-dijkgraaf hoogheemraadschap Alblasserwaard & Vijfheerenlanden; 2008-2023: fractievoorzitter ‘ongebouwd’.