Het gaat om meer dan droge voeten
culemborg • Dat blijkt uit de verkiezingsprogramma's van de dertien deelnemende partijen. Het waterschap is echt ontdekt door de politiek. Het is allang niet meer de boerenrepubliek van voorheen.
Dit jaar zijn er vier nieuwkomers: BoerBurgerBeweging (BBB), Water Lokaal, BVNL en JA21. Vooral BBB doet het goed in de peilingen. Traditioneel is het CDA sterk vertegenwoordigd in het waterschapsbestuur. In 2019 werden ze de grootste met vier zetels. In stemmenaantal waren ze net iets groter dan WaterNatuurlijk, een duurzame partij met ongeveer dezelfde achterban als GroenLinks en D66. Het zou heel goed kunnen dat men dit jaar de grootste fractie wordt binnen het waterschapsbestuur. De verwachting is dat ook plattelandspartij BoerBurgerBeweging (BBB) het goed zal doen, meeliftend op de populariteit van landelijk partijleidster Caroline van der Plas. Dat zal ongetwijfeld ten koste gaan van het CDA.
SGP laat als vanouds een vertrouwd geluid horen. ChristenUnie onderstreept in zijn programma vooral het rentmeesterschap en het verantwoordelijk omgaan met de schepping. VVD en ook 50PLUS hameren op lage waterschapslasten voor de burgers. Partij van de Arbeid wil een sociaal beleid. Met name Partij voor de Dieren neemt een aparte plaats in binnen het waterschapsbestuur. Voor deze partij staat dierenwelzijn op nummer 1. Nieuwkomer WaterLokaal heeft z'n oorsprong in Gorinchem, met de ervaren bestuurder Dick van Zanten als lijsttrekker. BVNL en JA21 zijn nog niet echt diep geworteld in de regio. De partijen hebben in hun landelijke programma slechts summier aandacht voor specifieke waterschapsaangelegenheden.
Buiten gebaande wegen
De verkiezingsprogramma's zijn in elk geval een stuk interessanter dan voorheen. Het waterschap voert vanouds wettelijke taken uit op het gebied van waterveiligheid en waterbeheer. De beleidsruimte voor bestuurders is niet heel groot. Over sommige zaken zijn de partijen het eigenlijk roerend eens. Iedereen wil veilige dijken, droge voeten en schoon water. Maar waterschappen -dus ook waterschap Rivierenland- richten zich de laatste jaren actiever op en over de grenzen van hun eigenlijke takenpakket. "Er valt meer te kiezen dan toen de waterschappen zich slechts richtten op de uitvoering", concluderen ook Hans Vollaard en Harmen Binnema in hun onlangs verschenen boek 'Waterschappen, Democratie in een onbekend bestuur'. "Moet het waterschap zich wel actief buiten het takenpakket begeven? Moet met meer of minder prioriteit en tempo worden ingezet op duurzaamheid, klimaatadaptatie en natuurvriendelijkheid. En hoe moet het waterschap zich opstellen als belangenbehartiger van het water wanneer het met provincies en gemeenten over ruimtelijke ordening spreekt."
Belang waterbeheer
In het verleden werden de waterschappen nog wel eens spottend 'boerenrepublieken' genoemd. Vooral agrariërs hadden belang bij een goed waterpeil. Ze waren dan ook steevast goed vertegenwoordigd in het algemeen en dagelijks bestuur. De boeren moeten bij deze verkiezing opnieuw een stukje invloed inleveren. Het aantal geborgde zetels vanuit de boerenorganisaties gaat terug van vier naar twee zetels. Ze zijn nu vooral afhankelijk van de inbreng van partijen zoals CDA, SGP en nieuwkomer BoerBurgerBeweging.
De waterschappen zijn nog steeds een grote onbekende bestuurslaag bij veel kiezers. Dat blijkt uit de lage opkomst bij verkiezingen. Toch is er wel een kentering. Door de extreme buien, langdurige perioden van droogten, de gevolgen van de klimaatverandering is Nederland doordrongen van het belang van een goed functionerend waterschap. Extreem weer komt in de toekomst steeds vaker voor. Kijk naar de extreme buien in 2021. Vorig jaar was er maandenlang droogte en dreigde zelfs een watertekort. "De gevolgen van droogte en extreme stortbuien hebben een grote invloed op de systemen die waterschappen van oudsher beheren", zo analyseert de VVD. "Niet langer is het vanzelfsprekend dat water altijd, op de juiste manier voorradig is."
Smeltende ijskappen
Het waterschap staat ook op andere gebieden voor grote uitdagingen. Nederland ligt onder de zeespiegel en daar zullen we ons met het oog op smeltende ijskappen en stijgende peilen in de oceanen steeds meer van doordrongen worden. Dat heeft ook gevolgen voor de ruimtelijke ordening: bij de bouw van huizen zal veel meer rekening moeten worden gehouden met de locatiekeuze. Het belang daarvan werd in januari duidelijk toen de wijk Varsseveld in het buitendijkse gebied van Leerdam voor de zoveelste keer werd geconfronteerd met wateroverlast na langdurige regenval.
Vrijwel alle partijen hameren op meer participatie voor de burgers. Inwoners eisen meer inspraak en zeggenschap bij dijkversterkingsoperaties. Uiteraard moet de veiligheid te allen tijde worden gegarandeerd. Maar elke dijkversterking zal ten koste gaan van bewonersbelangen. Bovendien is een moderne dijk voorzien van een bloemrijke begroeiing, dat bijdraagt aan de biodiversiteit.
Het waterschap zuivert ook het rioolwater. Met de bevolkingsgroei wordt het steeds lastiger om die taak naar behoren uit te voeren. Een blijvende discussie binnen het waterschapsbestuur is hoe de zuiveringslasten eerlijker kunnen worden verdeeld over de ingezetenen. De vervuiler betaalt, zo klinkt het eensgezind. Bij een herziening van het belastingstelsel zal dit vast en zeker het uitgangspunt zijn.
Dick Aanen
'Waterschap heeft voorbeeldfunctie'
rivierenland • De PvdA vindt dat het waterschap als publieke overheid een voorbeeldfunctie heeft voor de samenleving. "Zowel in eigen dienst als bij opdrachtnemers van het waterschap moeten mensen met een beperking zinvol werk vinden." Innovatie moet volgens de PvdA in de haarvaten van het waterschap zitten. "Innovatie is veel meer dan alleen technologische ontwikkeling. Innovatie betekent ook het op een andere manier kijken naar en bezig zijn met wateropgaven. Belangrijkste succesfactor voor innovatie is het zowel intern als extern motiveren en meenemen van mensen bij die innovaties. Praktijkervaring met innovatieve waterbouw kan als exportproduct de Nederlandse economie versterken."