'Waterschappers: laat je zien'
culemborg • Maar valt er eigenlijk wel wat te kiezen?, vraagt de Culemborgse journalist Theo Dersjant zich af. In 2014 publiceerde hij het boek 'Oud bestuur - een jaar lang ongenode gast bij het waterschap'. Het ging over waterschap Rivierenland, zetelend in Tiel. Steeds met de vraag: 'wie zijn de bestuurders, welke bestuurs-dossiers komen op tafel en hoe functioneert zo'n openbaar gekozen bestuursorgaan eigenlijk?'
Dersjant bezocht als een verwonderd om zich heen kijkende buitenstaander vergaderingen, sprak met ongeveer dertig gekozen bestuurders, las documenten en had een reeks aanvaringen met de afdeling communicatie. "Kritische journalisten, dat had men nog nooit meegemaakt."
Het waterschap, zo concludeerde Dersjant, was (anno 2014) nog steeds een in zichzelf gekeerde, defensieve organisatie. "Wie binnenstapt bij een vergadering van een waterschapsbestuur, stelt al snel vast dat het een gezelschap van voornamelijk grijzende blanke mannen betreft”, schreef Dersjant in zijn boek. “Het heeft iets weg van een sociëteit.”
Kleurrijke figuren
Er zaten overigens wel kleurrijke figuren in het waterschapsbestuur. Zo iemand was bijvoorbeeld Culemborger Kees de Raad, een echte ouderwetse boerenbestuurder. "Wie vroeger in het gebied een probleem had met waterbeheer, kon terecht op de Culemborgse terpboerderij van De Raad", schreef Dersjant in zijn boek.
"Velen denken dat ik tegen waterschappen ben. Maar dat is niet zo. Ik ben voor waterschappen. Ze vormen een heel efficiënte en professionele werkorganisatie, met heel veel kennis", zegt de Culemborgse journalist. "Waar ik echter m’n vraagtekens bijzet is het bestuur. Wat is nou de toegevoegde waarde van zo’n gekozen bestuur? Afgelopen zomer is het waterschap veel in het nieuws geweest, onder andere vanwege de droogte en de verzilting. Er werd volop gecommuniceerd, maar die communicatie had vooral betrekking op de technische maatregelen die werden genomen. Maar over één ding werd niet gecommuniceerd: wat vindt het bestuur van al die maatregelen?"
'Het waterschapsbestuur heeft iets weg van een sociëteit'
Belangen
Het waterschap is niet meer de boerenrepubliek van weleer. Het bestuur is veel politieker geworden. En: er spelen wel degelijk botsende belangen, bijvoorbeeld op het gebied van waterveiligheid, natuur, recreatie, biodiversiteit, gezondheid, landbouw en ruimtelijke ordening. Maar onafhankelijk welke partijen in het bestuur worden gekozen, is het waterschap verplicht om wettelijke kerntaken uit te voeren. Bijvoorbeeld het versterken en onderhoud van dijken en het zuiveren van het afvalwater. "Maar hoe dat gebeurt, daar hebben de partijen een andere mening over", zegt het waterschap op z'n website. "Hoe gaan we bijvoorbeeld om met lange periodes van droogte of steeds heviger wordende regenbuien?"
Toch blijft Dersjant ook na bijna tien jaar bij zijn conclusie dat bestuursleden en waterschapspartijen er onvoldoende in slagen om de verschillen duidelijk voor het voetlicht te brengen. Zo'n periode van droogte of juist een periode van wateroverlast had daar volgens Dersjant een geschikt moment voor geweest.
Consensus
De bestuurscultuur bij de waterschappen is nog teveel gericht op consensus, zo oordeelt Dersjant. "Het lijkt erop dat het bestuurder er vooral op uit zijn om geen ruzie te krijgen. Misschien is het allemaal heel verklaarbaar vanuit de geschiedenis. Het is een functionele democratie, met vooral één heel belangrijke opdracht: droge voeten houden. Dus vanuit die positie is het ook niet makkelijk om je te profileren. Want wie er nou tegen droge voeten? Dat is ook de reden dat de waterschappen helemaal niet leven bij de burgers die straks op 15 maart naar de stembus moeten. Ik ben benieuwd naar de thema’s die spelen. 'Droge voeten en sterke dijken', dat zeggen ze allemaal. Maar de afgelopen zomer heeft ons ook geleerd dat die het hameren op droge voeten ons juist ook veel narigheid heeft gebracht."
Het is ook gelijk een oproep aan de bestuurders en kandidaat-bestuurder. "Laat je als partij horen en zien, ook na de verkiezingen. En verschuil je niet in die grauwe grijze eenheid. Ik wil gedurende die vier jaar zien dat partijen andere standpunten innemen. Ik zie dat helaas te weinig bij het waterschap. Als de verkiezingen geweest zijn wordt het een grote vriendenclub, die het over bijna alles eens is. Dat kan niet waar zijn. Er waren altijd wel een paar querulanten en dwarsleggers die overal tegen zijn, maar dat werd ook weer niet gecommuniceerd."
Bezwaar- en beroepscommissies
Theo Dersjant zwaaide in de zomer van 2022 af als docent journalistiek bij Fontys Hogeschool in Tilburg. Hij is van plan om volop te blijven schrijven. "Ook over bestuurlijke onderwerpen, maar dan wel over onderwerpen waar nog niet of nauwelijks over geschreven is. Ik ben bijvoorbeeld heel benieuwd naar het functioneren van bezwaar- en beroepscommissies. Ik heb van alle Nederlandse gemeenten, alle Nederlandse waterschappen en alle provincies een analyse gemaakt over: wat vertellen ze eigenlijk op hun website over wat je moet doen als je het niet eens bent met een genomen besluit? Sommige waren daar heel actief in en heel transparant. Andere niet." Wanneer iemand in bezwaar gaat tegen een besluit wordt dat voorgelegd aan de bezwaarschriftencommissie. Dersjant: "In die beroepencommissie zitten mensen van buiten, dat zijn vaak juristen. Maar wie zijn dat? Ik wil wel eens weten hoe die mensen worden benoemd. Wat is hun expertise? Tachtig procent van de bezwaar- en beroepsschriftencommissies worden bevolkt door juristen die dat erbij doen. Die bekijken dat vanuit een eng juridisch standpunt. Er wordt te weinig gekeken of een besluit ook fair is."