Kees Stam (92) verzorgt gastlessen over Tweede Wereldoorlog: ‘We hebben het geweten’
AlgemeenNIEUW-LEKKERLAND • Al jarenlang is Kees Stam uit Nieuw-Lekkerland bezig met onderzoek wat betreft diverse onderwerpen rond de Tweede Wereldoorlog. Op Basisschool De Schakel, onder andere in de groep waar zijn kleindochter als leerkracht werkt, mocht hij wijzen op het belang van het kennen en gedenken van de geschiedenis.
Kees Stam (92) heeft weinig tijd om stil te zitten. Hij is bestuurslid van Stichting Mission Belle, houdt zich bezig met een Holocaust-monument in Nieuw-Lekkerland (moerbeiboom uit Jeruzalem die in de Roerdomp gepoot is), met een verdwenen herinneringsbank in Dinxperlo en nog veel meer. Hij is bijzonder geïnteresseerd in geschiedkundige thema’s die met de Tweede Wereldoorlog te maken hebben. Een paar jaar geleden startte hij met zijn zelfbenoemde Project GrensStreken. Veel onderzoek deed hij onder andere naar het stelselmatig uitroeien van mensen met een beperking en naar dwangarbeiderskampen in de grensstreek van Nederland met Duitsland. Naast grondige literatuurstudie bezoekt hij de historische plekken en geeft zijn bevindingen weer in tien zogenaamde opstellen.
“Dit alles boeit me bovenmate. Wat mijn gezondheid betreft, kan ik het ook allemaal doen”, vertelt Kees Stam. “Dat valt me toe. Zo’n vier keer per jaar ben ik nog wel op pad voor onderzoek. Zelf rijd ik geen auto meer, een zoon of kleinzoon gaat dan met me mee. Ik heb veel herinneringsplekken en monumenten bezocht, onder andere het tehuis in Grafeneck waar honderden kinderen door de nationaalsocialisten gedood werden en de Duitse plaats Rees, waar ooit een dwangarbeiderskamp stond. Momenteel heb ik twee van de tien opstellen af en ben bezig aan het derde. Verschrikkelijk leuk vond ik het om op De Schakel mijn kennis te delen tijdens de gastles van Evert de Bruijn, medebestuurslid van Mission Belle. Vooral ook omdat dit in de groep van mijn kleindochter Annemarie plaatsvond. Totaal heb ik 36 kleinkinderen en 45 achterkleinkinderen. Zelf heb ik veel met kennisoverdracht en kennis verzamelen. Ik vind het geweldig dat mijn kleindochter daar ook mee bezig is in haar dagelijkse werk!”
Ooit stond er in de plaats Rees (vlakbij Nijmegen) een dwangarbeiderskamp. Kees Stam ontdekte dit tijdens een rondrit met een kennis. “Er was niets meer van de oorlogsellende te zien. Enkel een kopie van de vroegere dakpannenfabriek stond in het landschap. Onderzoek wees uit dat mannen die tijdens razzia’s in Nederland opgepakt waren hier naartoe gebracht werden om aan de Westwall dwangarbeid te verrichten. Zij sliepen in de droogruimte van de lege dakpannenfabriek. Dat moet erg tochtig zijn geweest, alles moest met stro dichtgestopt worden. De situatie was ontzettend. Slechte hygiëne, kou, geweld, honger. Het bijzondere is dat het ongeveer 1700 mensen gelukt is vanuit het kamp te ontsnappen. Dit was mogelijk door de slechte kampadministratie en door de voortdurende toestroom van nieuwe dwangarbeiders. De vluchtelingen werden opgevangen en verzorgd door mensen uit de Achterhoek. Dit is weer een van de vele bewijzen dat ook Nederlanders werkelijk geweten moeten hebben van oorlogsmisdaden. We wisten ervan.”
Kees Stam geniet van zijn bezigheden en gelukkig ligt er nog voldoende werk in het vooruitzicht. Eind april/begin mei houdt de historische vereniging een tentoonstelling in Nieuw-Lekkerland waar Kees één bord tot zijn beschikking krijgt om info en foto’s over het onderwerp dwangarbeiderskamp te delen. Ook moet er nagedacht worden over de invulling van de jaarlijkse herdenking van Mission Belle op 25 november. Dit jaar is het op 1 december tachtig jaar geleden dat de B-17 zijn noodlanding maakte bij Het Zwaantje. Kees Stam: “Opdat wij niet vergeten.”
Janny den Besten