Boek over onderwijs voor gevluchte pubers
'We zijn met niets begonnen'
Twee donkere jongens steken takken in een kunstkerstboom, drie meisjes kijken toe en houden elkaar vast alsof ze elkaars laatste strohalm zijn. Ze horen bij de anonieme hoofdpersonen in een boek van Karin Schreuder: ‘Onderwijs voor vluchtelingen’.
Uit uithoeken van de wereld komen tieners naar de Internationale Schakelklas (ISK) in Gorinchem, als voorbereiding op het voortgezet onderwijs. Ze zijn hier omdat het leven in hun eigen land te onveilig is en wonen nu in Gorinchem of in een van de omliggende dorpen in de regio. Veel leerlingen zijn getraumatiseerd. Verdreven van huis en haard moeten ze ontdekken wie ze zijn, levend tussen twee culturen.
Ambtenaren
Als coach, projectleider, NT2-docent en verbinder was Schreuder zes jaar geleden betrokken bij de start van de ISK. Vandaag is ze coördinator van de school. Voor docenten in het voortgezet onderwijs, ambtenaren die beleid maken (of uitvoeren) dat met nieuwkomers te maken heeft en geïnteresseerde buurtbewoners beschreef ze haar ervaringen.
De ondertitel van haar boek luidt: ‘Van niets naar iets moois’. Over het eerste jaar zegt ze: “We begonnen houtje-touwtje, in de voetbalkantine van Unitas in Gorinchem. We moesten de school opbouwen vanaf de grond. Er kwamen vijftig kinderen van Syrische vluchtelingen die eind 2015 in het oude belastingkantoor waren komen wonen. Ze spraken nauwelijks Nederlands. Allerlei mensen wandelden gewoon de kantine binnen waar we lesgaven, van de klaverjasgroep tot grote jongens uit het AZC die zich verveelden.” Ze slaat een hand voor haar gezicht en zegt: “Onze leerlingen werden continu afgeleid.”
Dat was niet de enige uitdaging. “Ik had analfabeten in de klas, maar dat wist ik eerst niet. Internet en het kopieerapparaat haperden geregeld. De niveaus en leeftijden van de leerlingen liepen sterk uiteen; leerlingen van twaalf tot en met achttien jaar zaten in één klas. Het heeft weinig gescheeld of ik was gestopt.” Ze bleef toch, omdat ze een doorzetter is en kansen zag.
Vrienden geworden
'Veel leerlingen kwamen gespannen binnen'
In haar boek beschrijft Schreuder de turbulente opbouw van een nieuwe vestiging van de ISK op het Stadhuisplein begin 2022. "We hadden hier toen een stuk of acht nationaliteiten, leerlingen uit onder andere Afghanistan, Egypte, Syrië, Turkije, Eritrea en Jemen. De statushouders gingen met bosjes ook weer weg, als het gezin een huis kreeg toegewezen, elders in het land. En in april/mei kwamen de Oekraïners erbij."
Over het slot van het jaar schrijft ze: “We zijn met Niets begonnen, als een grote troep vreemden op een oude kantoorverdieping. (…) We zijn vrienden geworden (…), we respecteren elkaar.” Ze hoopt dat haar leerlingen de verbinders van morgen zullen zijn en schrijft: "Wie anders dan mensen die verschillende continenten en culturen van binnenuit kennen, zijn in staat om bruggen te bouwen tussen volkeren en naties die nu nog ‘vreemden’ van elkaar zijn?”
Veiligheid en een goed leerklimaat zijn het belangrijkst, zegt ze. “Veel leerlingen kwamen gespannen binnen. Je zag ze na een tijdje ontspannen. We leren hen: we kijken elkaar aan, zeggen gedag, vinden het belangrijk om respectvol te zijn, daar corrigeren we ze ook ferm op. ‘Niet slaan maar praten’ was in zekere periode mijn mantra. Als ze toch sloegen: ‘Vriend, dat doen we hier niet’. Wat ik van leerlingen terugkreeg: ‘Ik kwam angstig binnen en voelde na één dag: ik mag hier zijn’."
Mooie doelgroep
De cultuurverschillen blijven een uitdaging. Ze wil niet generaliseren, elke leerling is anders. "Toch heb ik wel wat observaties van de Arabische cultuur en we krijgen ook meer zicht op Oekraïners. In de Arabische cultuur ligt het bij conflicten altijd aan de ander, je zegt gewoon niet dat je iets niet goed deed. Dat is mijn observatie, maar mijn studenten zeggen dat het niet met de cultuur te maken heeft maar met opvoeding en wat je hebt meegemaakt. Oekraïners zijn soms racistisch en waren soms gewend aan een angstcultuur. Een meisje van 17 zei: 'Ik wil nooit meer terug want ik werd altijd zwart gemaakt in de klas. Hier is ruimte.' Ik vind het een mooie doelgroep om mee te werken. Vluchtelingen worden vaak negatief belicht, ik wil ze in het goede licht zetten, beschrijven zoals wij ze meemaken."