Tiel is trots op haar funerair erfgoed
AlgemeenTIEL • Een Open Monumentendag Special werd zondag in Tiel gehouden. De monumentale begraafplaatsen die Tiel rijk is, stonden centraal.
Het was een bijzondere dag met rondleidingen, wandelingen en veel aandacht voor het joods verleden van Tiel. Niet in de laatste plaats omdat Tiel een zeer goed bewaard gebleven en onderhouden joodse begraafplaats heeft.
De openingsceremonie vond plaats op de algemene begraafplaats Ter Navolging (1786). Frank Groen, inmiddels weer voor de vier komende jaren gekozen als Tiels wethouder monumenten, vertelde de stichting Ter Navolging een warm hart toe te dragen.
De vrijwilligers van de stichting hebben de afgelopen jaren honderden grafmonumenten op de begraafplaats hersteld en gerenoveerd. Zij knapten ook de joodse begraafplaats vakkundig op. Wethouder Frank Groen ontving een bijzonder geschenk in bruikleen van de voorzitter van de stichting, Christa Tydeman. Zij overhandigde hem enkele van haar familiestukken, voorzien van het familiewapen. Haar voorouders Tydeman zijn begraven op Ter Navolging en zij bewoonden ooit het Tielse Ambtmanshuis, waar nu het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Tiel gehuisvest is.
Jodenvervolging
Na een korte wandeling volgde een tweede openingshandeling op de joodse begraafplaats. Daar werd recent het metaheerhuisje opnieuw ingericht (daar vindt de reiniging en het afscheid plaats voor vertrek naar het graf, MdL). Onder de aanwezigen bevond zich Harald de Boer, directeur van Nederland Monumentenland.
“De bekende Open Monumentendag is in september van ieder jaar”, vertelde hij. “We houden echter ook elf keer per jaar een special, zoals vandaag waar nu funerair erfgoed centraal staat.” In het metaheerhuisje onthulde de Tielse wethouder, samen met De Boer, een vitrine met daarin allerlei informatie over Tielse families die betrokken waren bij de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Er zijn twee van zulke vitrines in het huisje. Ze zijn met de hand vervaardigd door Raymond Buys, die zelf - net als zijn vader Gerard Buys - ook als vrijwilliger zeer actief voor de stichting Ter Navolging is.
Maar liefst zeventig procent van de Nederlandse Joden werd vermoord in concentratiekampen. In Tiel was dat dertig procent. Veel Tielse families waren tijdig in staat onder te duiken dankzij de inspanningen van de Tielse politiecommissaris De Jong, huisartsen en enkele ‘goede’ ambtenaren. In het metaheerhuisje zijn recent mooie borden opgehangen met informatie over het jodendom.
Verwaarloosd
De joodse begraafplaats werd jarenlang ernstig verwaarloosd, maar intussen is deze weer opgeknapt door de vrijwilligers van de stichting Ter Navolging. Als eerste van Nederland is het renovatiewerk in Tiel bijna afgerond. Het herstel van joodse begraafplaatsen maakt deel uit van het project ‘Erfgoed Telt’ van het NIK (Nederlands Israëlisch Kerkgenootschap). Het NIK is erg lovend over de Tielse prestatie.
Geslaagde dag
Op de joodse begraafplaats werd onlangs een stuk oude muur weggehaald, om ruimte te maken voor nieuwe graven. Op het stuk muur dat bleef staan zijn ook acht informatieborden aangebracht, met een tijdslijn en informatie over joods Tiel. De borden zijn tot stand gekomen in samenwerking met Hein Molin uit Beneden Leeuwen. Eerder werden de borden gebruikt voor de tentoonstelling ‘Joden in het Land van Maas en Waal’.
Molin paste alle teksten en afbeeldingen aan, zodat de borden in Tiel bewaard en gebruikt kunnen worden. Natuurlijk was er tijdens deze ‘special-dag’ ook aandacht voor de Rooms Katholieke begraafplaats in Tiel (uit 1836) en de vijftiende-eeuwse Sint Maartenskerk.
Op alle locaties stonden gidsen klaar om bezoekers rond te leiden en voor nadere informatie. De stichting kijkt terug op een geslaagde dag met een grote bezoekersopkomst.
Marjon de Lange