Kinderen in WOII: avontuur én leed
alblasserwaard • Eigenlijk had dit boek al twee jaar geleden uit moeten komen, maar de coronamaatregelen gooiden roet in het eten. De aanleiding is dus niet 75, maar 77 jaar bevrijding. Over de Tweede Wereldoorlog in de Alblasserwaard is al het nodige geschreven. En toch zijn Jan Boele en Jan van Vliet, drijvende krachten achter deze publicatie, ervan overtuigd dat er met dit boek een nieuwe insteek is gekozen. "Het is de eerste keer dat we de herinnering van mensen die de oorlog hebben meegemaakt, de orale geschiedenis, gecombineerd hebben met de feitelijke gebeurtenissen", benadrukken ze. "Daarbij hebben we gebruik gemaakt van veel zaken die de afgelopen jaren bekend zijn geworden, waardoor het op bijvoorbeeld de bekende boekenreeks De Waard in Oorlogstijd' een belangrijke aanvulling is."
Rode draad in 'Bezetting en Herinnering' zijn de interviews met zeventien inwoners van de Graafstroom-dorpen die de oorlog zelf meegemaakt hebben. Jan van Vliet, die met zijn 89 jaar ook tot deze groep behoort, bezocht hen. "Aan de hand van een vragenlijst ging ik het gesprek aan. Het aardige was dat er regelmatig verteld werd over dezelfde gebeurtenissen, zodat je door de verhalen onderling te vergelijken kon nagaan wat wel en niet klopte."
Bij zijn gesprekspartners draaide het vanzelfsprekend om jeugdherinneringen. "Toch liepen ze uiteen. De ene ging nog maar net van school, de ander was al jongvolwassen. En ook tussen jongens en meisjes en in welk dorp ze woonden zaten duidelijk verschillen." Die jeugdige blik zorgt ervoor dat in de interviews het avontuurlijke van de oorlog zeker een plek krijgt. "Zelf weet ik nog goed dat bij ons op de boerderij een groep Duitse soldaten werd ingekwartierd. Als zij hun geweren schoonmaakten, stond ik daar met de neus bovenop. Of we mochten meerijden op de paarden die zij hadden. Dat waren voor een jongen van een jaar of zeven, acht echte belevenissen."
Maar tegelijkertijd drongen de zwarte kanten van de oorlog door tot de kinderen. De broers en vaders die naar Duitsland gingen om gedwongen te werken voor de Arbeitseinsatz of dorpsgenoten die vanwege een overtreding naar kamp Amersfoort gebracht werden. Jan Boele: "Om een voorbeeld te geven: Adrie den Hartog uit Goudriaan had de drie auto's van zijn taxibedrijf verstopt voor de Duitsers. Hij werd verraden door één van zijn medewerkers, moest naar Amersfoort. Hij overleefde het, maar maakte daar vreselijke dingen mee. Zulke verhalen hoorden de kinderen van hun ouders en dat kwam in hun verhalen naar voren."
De bijdragen van Jan van Vliet worden in 'Bezetting en Herinnering' aangevuld met feiten en gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog die nog niet eerder in boekvorm waren vastgelegd. Zo komt het verhaal van de in Bleskensgraaf ontdekte grafsteen van Gerrit de Jong uit Alblasserdam aan bod. Boele: "Hij raakte in de meidagen van 1940 zwaargewond bij het bombardement van zijn woonplaats, werd vervoerd naar Gorinchem, maar strandde in het huis van huisarts Ingelse in Bleskensgraaf. Daar overleed hij. De nacht erna werd Bleskensgraaf gebombardeerd en ook de woning van de dokter werd verwoest. Het lichaam van De Jong werd toen in Bleskensgraaf begraven." Belangrijk voor de samenstellers was de link met het heden en de toekomst. "Daarom zijn in een apart hoofdstuk alle monumenten in de voormalige gemeente Graafstroom opgenomen, inclusief een foto en een toelichting."
Presentatie
Op woensdag 20 en donderdag 21 april wordt 'Bezetting en Herinnering' gepresenteerd. Dat gebeurt in respectievelijk De Spil in Bleskensgraaf en de hervormde kerk in Goudriaan. De aanvang is beide keren 20.00 uur, inlopen kan vanaf 19.30 uur. Belangstellenden zijn welkom. Het boek is vanaf 20 april ook te koop via www.binnenwaard.nl.
Geurt Mouthaan