'Alleen de doden herdenken voelt kaal'
,,We kunnen op 4 mei niet alleen maar de doden herdenken, dat voelt te kaal, vooral omdat we weten dat er zoveel meer te vertellen is” zeggen regisseurs Mirjam Gosselink en Tjoerd Zweije. Ze hebben in vijf jaar tijd evenzoveel theatervoorstellingen gemaakt in de serie ‘Erich und Du’ over de personen die op het oorlogsmonument aan de Stationsweg in Leerdam genoemd worden. Door intensief speurwerk in Duitsland, gesprekken met nabestaanden, brief- en mailverkeer en dossieronderzoek hebben ze de oorlogsslachtoffers tot leven kunnen wekken voor hun mede-Leerdammers. Dit jaar hebben ze ‘Wandelen met Erich’ gemaakt. Tijdens een theatrale wandeling in twee routes van elk vijf kwartier wordt het publiek langs twaalf locaties gevoerd, waar een gebeurtenis uit de Tweede Wereldoorlog uitgebeeld en verteld wordt. Zweije legt uit: ,,Het was een voorrecht de verhalen te vertellen achter de namen op het monument. En ik kan wel denken dat ik het na vijf jaar genoeg vind, maar het gaat ook om de stad en de verhalen die we terug kunnen geven aan de stad. Dat doen we door het bestaande materiaal in een andere vorm te gieten, namelijk door het verhaal op locatie uit te laten spelen. Dat voegt een extra laag toe.”
Joodse synagoge
Leerdam is sinds de Tweede Wereldoorlog erg veranderd, volgens Zweije. ,,Aan de Meent zijn bijvoorbeeld veel huizen verdwenen, maar dat betekent nog niet dat het verhaal ook vergaan is. Van de huizen die nog wel bestaan, weten de bewoners van nu vaak niet wat zich daar in de oorlog heeft afgespeeld, terwijl wat zij nu ‘thuis’ noemen, zwanger is van historie.” Hoogstraat 1 is ook zo’n adres. Gosselink vertelt: ,,Bij de geboorte van een meisje in 1923 is er een kastanje in de tuingrond gestopt. Dat meisje is op een gegeven moment getrouwd, en in de oorlog is haar man in het Duitse concentratiekamp Neuengamme terecht gekomen. Dus die boom vertegenwoordigt heel wat lief en leed.” Zweije vult aan: ,,De locaties die met verhalen verbonden worden krijgen een bepaalde zeggingskracht, daar is deze boom wel een heel goed voorbeeld van.” Er zijn mensen in Leerdam die dit ‘oma’s boom’ noemen, weet hij. Een andere interessante ontdekking die het publiek doet bij het ‘wandelen met Erich’, is dat er een Joodse synagoge in Leerdam heeft gestaan. ,,Dat weet waarschijnlijk niemand meer, laat staan waar” zegt Zweije. Gosselink vindt: ,,Als je wilt dat verhalen gaan leven, moet je ze verbinden met de plek.”
Iwans en Masja’s
Er wordt ook een link met de actualiteit gelegd, vertellen de regisseurs. ,,Er komen in Leerdam in verhouding meer Oost-Europese roepnamen voor zoals Iwans en Masja's, dan in andere plaatsen in de regio. Dat zijn de (achter)kleinkinderen van gemengde stellen uit de oorlog. Een tiental Leerdamse mannen brachten namelijk hun ‘Russische bruiden' mee naar huis die ze in Duitsland, waar ze te werk gesteld waren, hadden leren kennen.” En sinds kort worden er Oekraïense vluchtelingen opgevangen in Leerdam. ,,We hopen dat zij ook hun draai zullen vinden in de Leerdamse samenleving, net zoals die vrouwen van destijds.” Zweije en Gosselink ontplooien hun activiteiten onder de noemer van Stichting VerzameLinge. Behalve zijzelf spelen er nog vier regionale amateurspelers mee. De muzikale omlijsting wordt verzorgd door Berry de Haas, een middelbare schoolvriend van Zweije. ,,Zijn accordeon laat hij thuis, want die is nogal zwaar om de hele wandeling te dragen. Hij neemt kleinere instrumenten mee zoals een ukelele, mondharmonica en kazoo.” Zweije besluit: ,,Het is onze bedoeling dat het lijden niet vergeten wordt en de vrede hoog op de agenda blijft staan, met name in deze tijden.”
Reserveren voor de speeldata 30 april, 1,3 en 4 mei is noodzakelijk:
q www.verzamelinge.nl
Levien Vermeer