'Ongelooflijk wat ze tot stand heeft gebracht'
Hedy D'Ancona roemt Joke Smit
vianen • Dat zei Hedy d’Ancona zaterdagmorgen tijdens een lezing over de in Vianen opgegroeide vrouwenstrijdster.
Feministe en PvdA-politica Hedy d’Ancona was naar Vianen gekomen op uitnodiging van de historische vereniging Het Land van Brederode. De rede werd uitgesproken in de Grote Kerk, voor een handjevol toehoorders. Haar toespraak was overigens ook online te volgen.
Feministische golf
Hedy d’Ancona en Joke Smit (1933-1981) waren ruim vijftig jaar geleden de initiatiefnemers van de tweede feministische golf in Nederland. Hedy d'Ancona is bekend geworden doordat ze hoofdredacteur was van het vrouwenblad Opzij en later allerlei politieke functies had waarin ze de vrouwenzaak nadrukkelijk heeft verdedigd: als Eerste Kamerlid, als staatssecretaris, als minister en twee keer vijf jaar als lid van het Europese Parlement. Maar Joke Smit was eigenlijk nog veel feller. Ze schreef in haar veel te korte leven maar liefst vijftig feministische artikelen. Veel daarvan werden gepubliceerd in Opzij.
D'Ancona en Smit waren in 1968 oprichtsters van Man-Vrouw-Maatschappij. Een jaar eerder had Joke in De Gids het artikel ‘Het Onbehagen bij de Vrouw’ gepubliceerd. Het was een enorme aanklacht tegen de ongelijke behandeling van de vrouw. Het artikel sloeg in als een bom.
Oorlogsdagboek
Volgens Hedy d’Ancona bleek Joke’s schrijftalent al op 11-jarige leeftijd uit haar oorlogsdagboek dat ze eind ’44, begin ’45 bijhield. "Ze heeft verschrikkelijke dingen meegemaakt: kinderen die dood gingen, bombardementen. Allemaal heel angstaanjagend. Toch wordt het allemaal heel feitelijk meegedeeld. Ik vind het een onroerend dagboek."
Joke Smit heeft als voorzitter van Vrouw-Man-maatschappij heel wat zaken daadwerkelijk tot stand weten te brengen. Tijdens het kabinet-Den Uyl kwam er mede op haar initiatief een Emancipatieraad (later Emancipatiecommissie) tot stand en tijdens het eerste kabinet-Van Agt werd Jeltien Kraaijeveld-Wouters de eerste staatssecretaris emancipatiezaken. Smit kwam met vooruitstrevende voorstellen om betaalde en onbetaalde arbeid tussen man en vrouw eerlijker te verdelen. Ze vond dat de werkweek voor mannen en vrouwen moest worden verkort naar dertig uur. Volgens Joke Smit konden dingen alleen bereikt worden als er een aparte vrouwenpartij zou komen. Op dat punt zat ze overigens niet op één lijn met Hedy d'Ancona. "Ik ben tegen one-issuepartijen."
Anekdotes
D’Ancona kwam zaterdag tijdens haar lezing met enkele verrukkelijke anekdotes over Joke Smit. De mooiste dateert misschien wel van 1971, toen ze al na een jaar teleurgesteld afscheid van de gemeenteraad van Amsterdam. Ze had moeten opbotsen tegen een cultuur, waarin mannen hun mannelijkheid moesten bewijzen door schuine moppen en krachttermen. Ze vergeleek het in haar afscheidsspeech met een apenhiërarchie. “Bij apen is het seksuele krachtsvertoon een materiële zaak, in de politiek loop het via de omweg van de taal. Maar in beide gevallen gaat het om een krachtmeting met als inzet de vraag: ‘Wie kan de grootste pik opzetten?’”
Ongelooflijke vrouw
Joke Smit zal volgens Hedy d’Ancona veertig jaar na haar overlijden over een aantal bereikte zaken zeker tevreden zijn. Bijvoorbeeld als het gaat om de veranderde houding van mannen ten opzichte van het vaderschap. Of over het recht op abortus. Andere dingen zijn nog niet geregeld, zoals een eerlijke verdeling van de arbeid.
Hedy d’Ancona noemde Joke Smit een ongelooflijke vrouw. “We hebben nog nooit iemand gehad die onze strijd zo prachtig kon verwoorden en kon omzetten in wat dat betekende voor bijvoorbeeld de wetgeving.” En richting haar Viaanse toehoorders: “U kunt trots op haar zijn. Vianen is de plek waar ze ondanks de omstandigheden met plezier heeft gewoond.”
Dick Aanen