Koos van Zomeren's ode aan armoedige bestaan 't Rot
'In eenvoudig leven zit waardigheid'
herwijnen • De huizen zijn al lang verdwenen, de mensen van toen leven niet meer. "Aan alles wat weg is, moet straks zelfs de dijk worden toegevoegd", zegt schrijver en columnist Koos van Zomeren (75) in zijn onlangs verschenen boek Aan de Dijk. "Het dorp is er nog, maar er is een wereld verdwenen, en dat verdwijnen dat gaat maar door, dat gaat maar door."
Na Een jaar in scherven (1988) en Nog in Morgens gemeten (2006) is dit de derde publicatie over het dorp, dat hij opnieuw zo liefdevol beschrijft. Het dorp waar in de jaren vijftig zo vaak logeerde bij zijn grootouders.
Opeengepakt
't Rot is de westelijke uitloper van Herwijnen. Het buurtje, totaal vergroeid met de dijk, bestond ooit uit ruim veertig armoedige huisjes, bewoond door vaak grote gezinnen. De huizen waren klein, eenvoudig, dicht opeengepakt. Drie familienamen domineerden: Van der Meijden, Vroegh en Van Zomeren. 't Rot was een buurt waar iedereen familie was van iedereen. Veel bewoners werkten op de steenfabriek. Ze leefden in diepe armoede. Waar de enige luxe bestond uit de verhalen die er werden verteld. En op die verhalen van die eenvoudige luitjes kan Van Zomeren eindeloos teren. Hij heeft enorme bewondering voor de bewoners: "in een eenvoudig leven zit waardigheid."
Fotoverzameling
De aanzet voor het boek werd geleverd door Willy Raaijmakers, die op de plek woont waar zijn vader is geboren. In 1998 kwamen Koos en zijn vader Hendrik op bezoek bij Willy. "Mijn vader op zijn praatstoel, zoveel had hij te vertellen. Het Rot zoals dat in zijn hoofd zat." Willy was volgens Koos van Zomeren onder de indruk. De ontmoeting was aanleiding om een fotoverzameling te beginnen. Hij wist na een enorme zoektocht foto's te bemachtigen van de huizen die op 't Rot stonden en natuurlijk van de bewoners. Tientallen mensen zijn in hun oude spulletjes gedoken om foto's van vroeger op te diepen.
Van Zomeren vertelt het verhaal aan de hand van eigen herinneringen, maar vooral ook op basis gesprekken die hij voerde met oud-bewoners: zijn neef Jan van Zomeren (Jan van ome Gijs), Jaantje van Dijk en Jaap en Marie van Meeteren.
Verhalen
In 't Rot was aan alles gebrek. "Aan verhalen niet, verhalen waren er te over. Verhalen variërend van waargebeurd tot puur verzonnen, maar één ding hadden ze allemaal gemeen: een moment dat gewone mensen bijzonder maakte. Je poetst het een beetje op zelfs in de diepste armoede krijgt het leven glans. Of juist in die diepste armoede, want het is het als met orchideeën, de beste verhalen komen van de armste grond. Rijkdom is saai. Rijke mensen worden pas interessant als ze verdorven en verdoemd zijn."
Het boek Aan de dijk staat vol met prachtige anekdotes over eenvoudige mensen en ook vreemde snoeshanen. 't Rot kende heel wat excentrieke bewoners. Koos van Zomeren besteedt een apart hoofdstuk aan Hendrik van Zomeren, een broer van zijn grootvader Jan van Zomeren. Z'n bijnaam was Rutje, of d'n Troeles: een zigeunerkop met pet en pijp. Hij genoot faam als varkensslachter, stroper, visserman (al dan niet met vergunning), drinkbroer en fantast. "Zoals hij over de dijk kuierde, één en al vriendelijkheid, pijnlijker dan brandnetels-prikken-niet-in-mei werden zijn grappen niet. Iedereen kende hem, iedereen mocht hem, nou ja, bijna iedereen."
Hij was altijd op pad, altijd te voet. Met een hond aan zijn zijde, een soort bonenstaak over zijn schouder. "De man moet duizenden en duizenden kilometers gelopen hebben: de polder wijd en zijd kende hij als zijn broekzak."
'Tijdloos'
Geert Mak noemt het boek van Koos van Zomeren 'literaire non-fictie'. "Koos van Zomeren was zo ongeveer de eerste, en nog altijd hoort hij tot de besten. Die heldere blik, die prachtige taal....Tijdloos, onvervangbaar."
Aan de dijk telt 272 pagina's, waarvan ruim 100 pagina's met foto's. Het boek is uitgegeven bij de Arbeiderspers en kost in de boekwinkel 23,50 euro.